Tegroczni maturzyści w I klasie szkoły ponadgimnazjalnej byli na poziomie gimnazjalistów

 Polskie badanie PISA – oprócz części wspólnej dla wszystkich państw biorących udział w projekcie, to jest oprócz badania piętnastolatków – obejmuje również badanie uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W 2012 r. w sumie badanie młodzieży z klas I ponadgimnazjalnych objęło 4637 uczniów ze 199 szkół.

Czytanie i interpretacja

Najlepsze wyniki w 2012 r. osiągnęli uczniowie klas I liceów ogólnokształcących. Wciąż najniższe wyniki w czytaniu i interpretacji mają uczniowie zasadniczych szkół zawodowych, choć w 2012 r. zaobserwowano niewielką tendencję do poprawy. 

Tabela 1. Średnie wyniki z czytania w poszczególnych edycjach badania z podziałem na typy szkół.

Jak widać, najniższe wyniki średnie osiągnęli uczniowie biorący udział w badaniu w 2009 r. W następnej edycji badania wynik ten poprawił się, chociaż nie osiągnął pułapu z roku 2006.
Z zadaniami z zakresu czytania najlepiej radzą sobie uczniowie liceów ogólnokształcących. Wzrost wyniku w porównaniu z poprzednią edycją badania w tej grupie nie jest jednak znaczny. Różnice między wynikami uczniów tej grupy w porównaniu z innymi uczniami są duże i w każdej edycji wynoszą około 70 punktów (różnica między liceami ogólnokształcącymi i średnimi zawodowymi) oraz od 192 (w roku 2006) do 161 (w roku 2012) w przypadku liceów ogólnokształcących i zasadniczych szkół zawodowych.
Najciekawsze zestawienie dotyczy zasadniczych szkół zawodowych. Jakkolwiek w każdej edycji badania jest to grupa uczniów najgorzej radzących sobie z zadaniami i jej wynik mocno odstaje od dwóch pozostałych, to jednak wykazuje tendencję jednoznacznie wzrostową.

Wykres 1. Średnie wyniki z czytania w poszczególnych edycjach badania w gimnazjum i w szkołach ponadgimnazjalnych.

Wykres 2. Średnie wyniki z czytania w poszczególnych edycjach badania w gimnazjum i w szkołach ponadgimnazjalnych dla uczniów typowych.

Największą różnicę w średnich wynikach zaobserwować można w edycji 2006 r. Starsi o rok koledzy lepiej poradzili sobie z zadaniami z zakresu czytania (12 punktów różnicy). W kolejnych edycjach, w latach 2009 i 2012, wyniki uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych zrównały się. Różnicę widać natomiast na kolejnym wykresie, przedstawiającym wyniki uczniów typowych (czyli takich, którzy nie zostali nigdy na drugi rok, ani nie poszli wcześniej do szkoły). Jakkolwiek różnice między wynikami nie są duże, jednoznacznie widać, że uczniowie szkół ponadgimnazjalnych radzą sobie nieco lepiej.
Kolejnym ważnym aspektem analizy wyników jest rozkład wyników uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności.

Wykres 3. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w kolejnych edycjach badania – wszyscy uczniowie
.

Jak widać, zmniejsza się liczba uczniów na najniższych poziomach, więcej jest tych ze średnimi wynikami, ale na poziomie 5 w 2012 r. nie ma ich tylu co w 2006 r. Warto jednak zaznaczyć, że wśród wszystkich uczniów klas I szkół ponadgimnazjalnych odsetek tych o najniższych kompetencjach nie przekroczył 15%, co oznacza realizację priorytetu edukacyjnego Unii Europejskiej na rok 2020.
Jak wyglądają zmiany w poziomach umiejętności w zależności od typu szkoły ponadgimnazjalnej?

Wykres 4. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w I klasie liceum ogólnokształcącego w kolejnych edycjach badania.

Wykres 5. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w I klasach średnich szkół zawodowych (technika i licea profilowane) w kolejnych edycjach badania.

Wykres 6. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w I klasie zasadniczych szkół zawodowych w kolejnych edycjach badania.

Szkoły zasadnicze zawodowe to jedyna grupa szkół, w której można mówić o regularnym wzroście wyników między kolejnymi edycjami badania. Jak widać, wyniki te pozostają bardzo niskie w porównaniu z innymi typami szkół. Co więcej, wśród tych uczniów nadal obserwujemy znaczny odsetek osób o najniższych kompetencjach – powyżej 46% uczniów szkół zasadniczych nie osiągnęło pułapu 2 poziomu umiejętności. Jest to ważny sygnał dla systemu edukacji w Polsce.

Umiejętności matematyczne

W ciągu ostatnich 6 lat nie nastąpiły dające się zauważyć zmiany w poziomie umiejętności matematycznych uczniów klas I ponadgimnazjalnych. Brak różnicy pomiędzy objętymi badaniem 15-latkami z ostatniej klasy gimnazjum i ich starszymi kolegami z klasy I ponadgimnazjalnej pokazuje przyrost kompetencji w gimnazjach.
Jak kształtowały się wyniki uczniów klas I szkół ponadgimnazjalnych w kolejnych edycjach badania PISA?

Tabela 2. Średnie wyniki z matematyki i błędy standardowe pomiaru w poszczegól-nych edycjach badania z podziałem na typy szkół. 

Jak widać poprawa wyników jest niewielka i na granicy błędu statystycznego. Z tego wniosek, że poziom kompetencji uczniów klas I nie zmienił się od 2003 r.

Wykres 7. Średnie wyniki z matematyki w poszczególnych edycjach badania z podziałem na typy szkół.

Na następnych wykresach można zaobserwować różnice wyników w kolejnych edycjach badania PISA w gimnazjach oraz w szkołach ponadgimnazjalnych.

Wykres 8. Średnie wyniki z matematyki w poszczególnych edycjach badania w gimnazjum i w szkołach ponadgimnazjalnych
.

Warto zauważyć, że w 2012 roku uczniowie gimnazjum osiągnęli prawie taki sam wynik, jak ich starsi o rok koledzy z  I klasy szkoły ponadgimnazjalnej rozwiązujący dokładnie te same zadania. Można to zinterpretować tak, że przyrost umiejętności gimnazjalistów jest równoważny jednemu dodatkowemu rokowi nauki szkolnej. To jeszcze inaczej, bardziej obrazowo, pokazuje skalę zmiany, która dokonała się w gimnazjum w ostatnich trzech latach.
Na kolejnych trzech wykresach przedstawiono rozkład uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w kolejnych edycjach badania w poszczególnych typach szkół.

Wykres 9. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w I klasie liceum ogólnokształcącego w kolejnych edycjach badania

Wśród uczniów liceów ogólnokształcących zmniejszył się odsetek uczniów na niskim, 2 poziomie umiejętności, a przybyło na wysokim, 5 poziomie. Ale z drugiej strony, osetek uczniów na poziomach 1 i 3 prawie nie zmienił się. Także odsetek uczniów najlepszych, o umiejętnościach na poziomie 6 jest nadal niższy niż był w roku 2006. Potwierdza to tezę sformułowaną na podstawie interpretacji średniego wyniku, że umiejętności uczniów I klas liceów ogólnokształ¬cących w zasadzie nie zmieniły się od 2006 roku.

Wykres 10. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w I klasach średnich szkół zawodowych (technika i licea profilowane) w kolejnych edycjach badania

W średnich szkołach zawodowych rysuje się niewielka, stała tendencja wzrostowa – lekko ubywa uczniów na niskich poziomach umiejętności, a przybywa ich na wyższych poziomach. Przesunięcie to jest jednak na razie niewielkie – dla każdego z poziomów mieści się w granicach błędu statystycz¬nego i nie znajduje również odbicia w istotnej statystycznie zmianie średniego wyniku w tym typie szkół.

Wykres 11. Odsetek uczniów na poszczególnych poziomach umiejętności w I klasie zasadniczych szkół zawodowych w kolejnych edycjach badania

W zasadniczych szkołach zawodowych nie obserwujemy konsekwentnych zmian i przesunięć między poziomami umiejętności – odsetki uczniów na poszczególnych poziomach, po pewnym wahnięciu w 2009 roku, wróciły do podobnych wysokości jak w 2006 roku.

Rozumowanie w naukach przyrodniczych

W latach 2006-2012 nie zaobserwowano zasadniczych zmian w wynikach w rozumowaniu naukowym uczniów  I klas ponadgimnazjalnych, zarówno jeśli chodzi o wynik średni, jak i rozkład poziomów umiejętności. W 2012 r. uczniowie gimnazjum osiągnęli podobny wynik (526 p.) jak ich starsi o rok koledzy (524 p.).
Porównując wyniki z kolejnych edycji badania PISA w latach 2006-2012, można zaobserwować,  że w ostatnim badaniu uczniowie gimnazjum osiągnęli podobny wynik jak ich starsi o rok koledzy. Wszyscy badani w latach 2006-2012 uczniowie szkół ponadgimnazjalnych byli kształceni według tej samej podstawy programowej, natomiast gimnazjalistów badanych w 2012 r. objęła już reforma podstawy.

Tabela 3. Średnie wyniki uczniów  I klas szkół ponadgimnazjalnych z pomiaru umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych w badaniach z lat 2006, 2009 i 2012 z podziałem na typy szkół. W nawiasie podano błąd pomiaru

Porównując wyniki gimnazjalistów oraz uczniów  I klas szkół ponadgimnazjalnych w latach 2006-2012, warto zauważyć, że w ostatnim badaniu uczniowie gimnazjum osiągnęli podobny wynik jak ich starsi o rok koledzy.

Wykres 12. Porównanie dynamiki zmian wyników gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych w latach 2006-2012 w zakresie pomiaru umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych

Różnice pomiędzy poziomami umiejętności uczniów przedstawia wykres 8. Naprawdę istotna statystycznie zmiana dotyczy spadku od 2009 r. liczby uczniów, którzy nie osiągnęli nawet poziomu 1. 

Wykres 13. Odsetki uczniów  I klas szkół ponadgimnazjalnych na poszczególnych poziomach umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych w Polsce w latach 2006, 2009 i 2012

Porównując wyniki gimnazjalistów oraz uczniów  I klas szkół ponadgimnazjalnych w latach 2006-2012, warto zauważyć, że w ostatnim badaniu uczniowie gimnazjum osiągnęli podobny wynik jak ich starsi o rok koledzy.

Wykres 12. Porównanie dynamiki zmian wyników gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych w latach 2006-2012 w zakresie pomiaru umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych