DOI: 10.24131/3724.230407
Abstract
Building on evidence that contextual factors shape teacher outcomes, this study analysed TALIS 2018 data from six Central and Eastern European countries to compare the relative influence of school climate and socioeconomic status (SES) on teacher job satisfaction and occupational well-being. Multigroup structural equation models revealed that school climate—particularly distributed leadership, measured by stakeholders’ (staff, students, and parents) participation in decision-making—explained substantially more variance in both satisfaction and well-being than an aggregate school SES measure. Positive teacher–student relationships also contributed to higher satisfaction, whereas elevated work-related stress—most strongly predicted by a negative disciplinary climate and, unexpectedly, by weaker stakeholder participation—served as the primary detractor. Although higher SES schools showed a modest direct boost in teacher satisfaction, SES was unrelated to stress levels or climate quality. Cross-country comparisons indicated that the strength of these associations, especially for distributed leadership, varied markedly by national context. These findings suggest that participatory governance, strengthening classroom relationships, and targeting disciplinary supports may enhance teacher well-being.
Klimat szkoły jako czynnik przewidujący satysfakcję zawodową i dobrostan zawodowy nauczycieli: Analiza danych z badania TALIS 2018 z Europy Środkowo-Wschodniej
Streszczenie
W oparciu o wyniki badań wskazujące na związek między czynnikami kontekstowymi a funkcjonowaniem zawodowym nauczycieli przeanalizowano dane z badania TALIS 2018 z sześciu krajów Europy Środkowej i Wschodniej w celu porównania względnego wpływu klimatu szkoły i statusu społeczno-ekonomicznego (SES) szkoły na satysfakcję z pracy i dobrostan zawodowy nauczycieli. Wielogrupowe modele równań strukturalnych wykazały, że klimat szkoły – w szczególności rozproszone przywództwo, mierzone udziałem interesariuszy (pracowników szkoły, uczniów i rodziców) w podejmowaniu decyzji w szkole – wyjaśniał znacznie większą wariancję zarówno satysfakcji z pracy, jak i dobrostanu zawodowego nauczycieli niż zagregowana miara SES szkoły. Pozytywne relacje nauczyciel – uczeń również były związane z wyższą satysfakcją zawodową nauczycieli. Jednocześnie podwyższony stres związany z pracą — najsilniej przewidywany przez elementy klimatu szkoły związane z utrzymaniem dyscypliny w klasie oraz, nieoczekiwanie, przez niższy udział interesariuszy w podejmowaniu decyzji w szkole — okazał się głównym czynnikiem obniżającym satysfakcję zawodową nauczycieli. Mimo że nauczyciele pracujący w szkołach o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym wykazywali nieznacznie wyższy poziom satysfakcji zawodowej, SES szkoły nie był powiązany z poziomem stresu ani jakością klimatu w szkole. Porównania między krajami wykazały, że siła tych związków, zwłaszcza w przypadku rozproszonego przywództwa, różniła się znacznie w zależności od kontekstu krajowego. Wyniki te sugerują, że
zarządzanie partycypacyjne, wzmacnianie relacji