Raport dotyczący prac domowych trafił do MEN

IBE PIB przygotował i przekazał Ministerstwu Edukacji Narodowej raport badawczy podsumowujący pierwsze efekty zmian w zadawaniu prac domowych. Analiza oparta jest na danych z ponad 7500 ankiet z reprezentatywnej próby 2081 szkół.

Nowe zasady zadawania prac domowych zostały wprowadzone nowelizacją rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 22 marca 2024 roku. Miały doprowadzić do zmiany roli prac domowych w polskiej szkole, sprzyjać rozwojowi uczennic i uczniów oraz poprawić jakość procesu uczenia się.

W klasach I–III w szczególności chodziło o to, by dzieci nie były przeciążane obowiązkami wykraczającymi poza czas lekcji. Ta zmiana miała poprawić ich dobrostan psychiczny i fizyczny, obniżyć poziom stresu, a w konsekwencji zwiększyć koncentrację i otwartość na uczenie się w szkole.

W klasach IV–VIII, wprowadzenie dobrowolności wykonywania prac domowych i rezygnacja z ich oceniania przeniosło akcent z obowiązku na motywację wewnętrzną. Miało to ograniczyć stres i stworzyć przestrzeń do kreowania atrakcyjnych, budzących ciekawość zadań. Ważnym elementem miało być udzielanie informacji zwrotnej przez nauczyciela, który miał sprawdzać prace i wskazywać, co zostało zrobione dobrze, a co wymaga poprawy oraz jak dalej się uczyć. Taka informacja miała stać się narzędziem budowania wewnętrznej motywacji ucznia.

Dyrektorzy i nauczyciele ze szkół podstawowych informowali w nich, w jaki sposób wdrożyli nowe rozwiązania oraz jakie są ich opinie i doświadczenia. Dodatkowo, na próbie 1468 szkół zweryfikowany został ewentualny związek między nowymi zasadami prac domowych, a wynikami egzaminu ósmoklasisty.

Główne wnioski

Ponad 60% dyrektorów szkół i ponad 50% nauczycieli uważa, że dzieci mają obecnie więcej czasu na odpoczynek, zabawę i aktywność fizyczną.
52% nauczycieli ocenia, że wprowadzone zmiany zmniejszyły obciążenia uczniów obowiązkami edukacyjnymi.
W ocenie dyrektorów szkół, nowe zasady prac domowych zmniejszyły stres uczniów: o 41% w klasach IV-VIII i o 31% w klasach I-III.
40% dyrektorów szkół deklaruje, że w ich placówce wypracowano dobre praktyki związane z nowymi zasadami prac domowych.
W 54% szkół nie wprowadzono innych form zobowiązań zastępujących prace domowe, a w 6% szkół takie rozwiązania są stosowane regularnie.
Ponad dwie trzecie nauczycieli jest zdania, że osłabła motywacja uczniów do odrabiania prac domowych i ich samodzielność w procesie uczenia się.
80% nauczycieli przyznaje, że nawet jeśli zadaje, to nie sprawdza prac domowych lub robi to sporadycznie.
Brak zadawania prac domowych nie miał wpływu lub w niewielki sposób wpłynął na wyniki egzaminu ósmoklasisty.

Szczegółowe wyniki ankiety

Z przeprowadzonej ankiety wynika, że ponad 60% badanych dyrektorów szkół i ponad 50% nauczycieli uważa, że dzieci mają obecnie więcej czasu na odpoczynek, zabawę i aktywność fizyczną. Zdaniem 52% nauczycieli wprowadzone zmiany zmniejszyły też obciążenia uczniów obowiązkami edukacyjnymi. Przyczyniła się do tego zmiana szkolnej praktyki. Przed nowelizacją rozporządzenia MEN prace domowe były normą. W klasach I–III 38% nauczycieli zadawało je codziennie, a blisko połowa przynajmniej raz w tygodniu. Regularne zadawanie prac było również standardem w klasach IV–VIII, taką praktykę miało dwie trzecie pedagogów. Od kwietnia 2024 r. sytuacja się zmieniła, w klasach I–III blisko jedna trzecia nauczycieli całkowicie zrezygnowała z zadawania prac domowych, a ponad połowa wyraźnie je ograniczyła. W klasach IV–VIII około dwie trzecie szkół zrezygnowało z obowiązkowości takich zadań, a blisko jedna trzecia istotnie ograniczyła ich zakres. W ocenie dyrektorów szkół spowodowało to zmniejszenie stresu uczniów: o 41% w klasach IV-VIII i o 31% w klasach I-III.

Ponad dwie trzecie nauczycieli szkół podstawowych zauważa, że motywacja uczniów oraz samodzielność w procesie uczenia się wymagają obecnie szczególnej uwagi. W ich ocenie, w obu tych elementach wyniki uczniów się pogorszyły. Jednocześnie ośmiu na dziesięciu pedagogów deklaruje, że obecnie rzadziej sprawdza zadawane prace domowe – najczęściej robi to sporadycznie, nie częściej niż raz w miesiącu. W praktyce oznacza to, że uczniowie rzadziej otrzymują informację zwrotną na temat swoich postępów. Tymczasem taka informacja może stanowić cenne narzędzie wspierające zarówno motywację, jak i proces uczenia się, co zostało zapisane w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 22 marca 2024 roku.

Na pytanie, czy w szkole wypracowane zostały dobre praktyki związane z nowymi zasadami prac domowych, twierdząco odpowiedziało tylko 40% dyrektorów szkół. Wśród nich najczęściej zapewnionymi formami wsparcia w samodzielnej nauce były zajęcia wyrównawcze (80%) i konsultacje przedmiotowe (73%). W 5% odpowiedzi wskazano na tutoring i w 4% na mentoring. Jednocześnie, w ocenie dyrektorów, w 54% szkół nie wprowadzono innych form zobowiązań zastępujących prace domowe, a w 6% szkół takie rozwiązania są stosowane regularnie.

Brak prac domowych bez wpływu na wyniki

W ankiecie 83% dyrektorów szkół oceniło, że ich placówki otrzymały wsparcie Ministerstwa Edukacji Narodowej, kuratoriów, organów prowadzących lub ośrodków doskonalenia w interpretacji i wdrażaniu nowych zasad prac domowych. Pomimo tego, około połowa nauczycieli zgłosiła potrzebę dalszego wsparcia w doskonaleniu praktyki prac domowych zgodnych z nowymi zasadami. Wśród potrzeb najczęściej wymieniano gotowe zestawy zadań domowych, materiały do pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, przykłady dobrych praktyk oraz materiały edukacyjne dla rodziców.

Instytut Badań Edukacyjnych PIB porównał również wyniki pierwszego egzaminu ósmoklasisty przeprowadzonego po upływie pełnego roku szkolnego z nowymi zasadami zadań domowych. Badanie pokazało brak lub niewielki wpływ prac domowych na wyniki w matematyce, języku polskim i językach obcych. Porównano zmiany w wynikach szkół, które w pełni zrezygnowały z prac domowych z tymi, które kontynuowały ich stosowanie. Różnice między tymi szkołami, w większości porównań, były nieistotne statystycznie. Wyniki te sugerują, że rezygnacja z prac domowych nie poprawia wyników uczniów, ale też nie powoduje istotnych spadków.

Jak przeprowadziliśmy badania?

Badanie ankietowe nauczycieli i dyrektorów szkół podstawowych zostało przeprowadzone na losowej próbie (dobór warstwowy o charakterze probabilistycznym) i objęło reprezentatywną próbę 2081 szkół podstawowych. W każdej z nich zaproszenie do badania otrzymali dyrektorka lub dyrektor szkoły oraz nauczycielki i nauczyciele klas I–III i IV–VIII. Łącznie zebrano ponad 7500 opinii.

Badanie przeprowadzono w okresie czerwcu i lipcu 2025 r. metodą CAWI (Computer-Assisted Web Interviewing), czyli internetowej ankiety wypełnianej samodzielnie przez respondentki i respondentów.

Badanie ewentualnego wpływu zmiany podejścia do zadań domowych na wyniki egzaminu ósmoklasistów miało charakter ilościowy i zostało przeprowadzone na próbie wybranych losowo 1468 szkół podstawowych. Zastosowano metodę Difference-in-Differences (DiD), czyli podejście ekonometryczne powszechnie stosowane w badaniach quasi-eksperymentalnych, które pozwala identyfikować efekty przyczynowe na podstawie danych obserwacyjnych.