Polska dołączyła do Międzynarodowego Badania Kompetencji Społecznych i Emocjonalnych (SSES)

Badanie kompetencji społecznych i emocjonalnych SSES (Survey on Social and Emotional Skills) to kolejne międzynarodowe badanie edukacyjne, które w Polsce przeprowadzi Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy. 

Głównym celem badania SSES jest dostarczenie rzetelnych i porównywalnych danych na temat poziomu kompetencji społecznych i emocjonalnych dzieci w wieku szkolnym i zróżnicowania tych kompetencji na przykład ze względu na płeć. Badanie stawia sobie także za cel identyfikację czynników – szkolnych, domowych i społecznych – które mają szczególne znaczenie z perspektywy rozwoju kompetencji społecznych i emocjonalnych, a także określenie, czy i w jaki sposób te kompetencje wiążą się z osiągnięciami edukacyjnymi, planami zawodowymi oraz szeroko rozumianym dobrostanem uczniów. Badanie pozwala na porównania poziomu kompetencji społecznych i emocjonalnych między krajami lub regionami, a także – w przypadku krajów lub regionów uczestniczących w więcej niż jednej edycji – ich zmian w czasie.

Do tej pory odbyły się dwie edycje badania SSES: edycja 1, z badaniem wśród uczniów przeprowadzonym w 2019 roku i edycja 2 z badaniem przeprowadzonym w 2023 roku. W ramach rozpoczynającej się trzeciej edycji, do której dołączy Polska, badanie wśród uczniów zostanie zrealizowane w 2026 roku, a ogłoszenie wyników zaplanowano w drugiej połowie 2027 roku. W badaniu uczestniczą uczniowie 15-letni, a w niektórych krajach również dodatkowo 10-letni. Oprócz uczniów do badania przystępują także dyrektorzy szkół, nauczyciele i – w zależności od kraju – rodzice uczniów.

Kompetencje społeczno-emocjonalne, które uwzględniono w badaniu w 2023 roku podzielone były na 5 obszarów: wykonywanie zadań (w tym: odpowiedzialność, samokontrola, wytrwałość, motywacja do osiągnięć), regulacja emocjonalna (odporność na stres, optymizm, kontrola emocji), otwartość umysłu (ciekawość, tolerancja, kreatywność), interakcje z innymi (towarzyskość, asertywność, energia rozumiana jako podchodzenie do codziennego życia z energią, entuzjazmem i spontanicznością), współpraca (empatia, zaufanie). W rozpoczynającej się trzeciej edycji planowane są niewielkie zmiany w zakresie badania, a także położenie większego nacisku na zagadnienia dotyczące m.in. bezpiecznego korzystania ze sztucznej inteligencji oraz mediów i technologii cyfrowych, aspiracji zawodowych i gotowości do podejmowania pracy, a także roli szkoły i nauczycieli w kształtowaniu kompetencji społecznych i emocjonalnych.

W dotychczasowych edycjach uczestniczyli uczniowie z kilkunastu krajów. W niektórych przypadkach badanie prowadzone było na poziomie całego kraju (m.in. w Bułgarii, Chile, Hiszpanii, Meksyku),w innych – na poziomie regionu lub miasta (np. w kanadyjskiej Ottawie, w Helsinkach w Finlandii, Istambule w Turcji). Ze względu na rosnącą skalę problemów społeczno-emocjonalnych wśród dzieci i młodzieży w najnowszej edycji przewidywany jest wzrost liczby uczestniczących w nim krajów.

Badanie SSES w Polsce prowadzone jest w ramach projektu „Przygotowanie i realizacja międzynarodowych badań edukacyjnych w obszarze kompetencji kluczowych”, dofinansowanego ze środków europejskich w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS).

Wybrane wyniki drugiej edycji badania SSES przeprowadzonego w 2023 roku w 6 krajach i 10 regionach:

• Deklaracje uczniów wskazują, że 10-latkowie zazwyczaj charakteryzują się wyższymi kompetencjami społecznymi i emocjonalnymi niż 15-latkowie. Wyjątek stanowią empatia i tolerancja, gdzie kompetencje w starszej grupie wiekowej są wyższe. Największe różnice pomiędzy 15-latkami i 10-latkami na korzyść młodszych uczniów dotyczą zaufania względem innych, optymizmu i energii rozumianej jako podchodzenie do codziennego życia z energią, entuzjazmem i spontanicznością. 
• Kwestie, w przypadku których występuje największa różnica pomiędzy 15-latkami i 10-latkami (zaufanie, optymizm, energia) są zarazem najbardziej powiązane z zadowoleniem z życia uczniów i ogólnym dobrostanem uczniów.
• Obserwowane są zależności pomiędzy poziomem kompetencji społecznych i emocjonalnych uczniów a ich statusem społeczno-ekonomicznym. Uczniowie z rodzin o niższym statusie społeczno-ekonomicznym charakteryzują się średnio niższym poziomem wszystkich badanych kompetencji niż uczniowie z rodzin o wyższym statusie.  Największe różnice występują w zakresie kreatywności, tolerancji i asertywności.
• Deklaracje uczniów 15-letnich wskazują, że chłopcy w porównaniu z dziewczętami charakteryzują się wyższymi kompetencjami w zakresie  regulacji emocji (szczególnie dotyczy to odporności na stres), większą energią, zaufaniem względem innych i umiejętnościami związanymi z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów z innymi (towarzyskość). Z kolei u dziewcząt widać większą  niż u chłopców tolerancję, empatię, motywację do osiągnięć i odpowiedzialność. Zestawienie różnic w poziomie kompetencji dziewcząt i chłopców pomiędzy uczniami 10-letnimi i 15-letnimi pokazuje, że u dziewcząt ocena własnych kompetencji w okresie nastoletnim spada w porównaniu z chłopcami. Wyjątek stanowi tolerancja, w przypadku której różnica między dziewczętami i chłopcami zmienia się na korzyść dziewcząt.
• Odpowiedzi uczniów wskazują, że dziewczęta w porównaniu z chłopcami mają niższy poziom zadowolenia z życia, zadowolenia z relacji z innymi i ze swojego wyglądu, gorsze samopoczucie psychiczne, charakteryzują się też mniej zdrowymi nawykami (np. związanymi z ilością snu, odżywianiem, czy aktywnością fizyczną). Zarazem są bardziej ambitne niż chłopcy, średnio częściej przewidują, że uzyskają wyższe wykształcenie i będą w przyszłości wykonywać specjalistyczne zawody i pełnić funkcje kierownicze. 
• Obserwowane są zależności pomiędzy zdrowymi nawykami uczniów (jak np. odpowiednia ilość snu, zdrowe odżywianie i regularna aktywność fizyczna), a wyższymi kompetencjami społeczno-emocjonalnymi, w szczególności w przypadku optymizmu, energii, motywacji do osiągnięć,  wytrwałości i odpowiedzialności.
• Wyższe kompetencje społeczne i emocjonalne łączą się z wyższymi osiągnięciami edukacyjnymi (wskazywane przez uczniów oceny). Zależność ta dotyczy w największym stopniu umiejętności związanych z wykonywaniem zadań (motywacja do osiągnięć, wytrwałość, odpowiedzialność, samokontrola) i ciekawości, zarówno wśród dziewcząt i chłopców, jak i uczniów o zróżnicowanym statusie społeczno-ekonomicznym. 
• Widoczne są związki pomiędzy kompetencjami społeczno-emocjonalnymi uczniów a preferowanymi przez nich ścieżkami zawodowymi. Uczniowie o średnio większej – jak wynika z ich odpowiedzi – ciekawości, kreatywności i motywacji do osiągnięć - średnio częściej planują podjęcie pracy w obszarze technologii informacyjno-komunikacyjnych, nauki i inżynierii. Z kolei uczniowie o większej motywacji do osiągnięć, ciekawości, wytrwałości, odpowiedzialności i empatii średnio częściej planują karierę w sektorze zdrowia. Uczniowie aspirujący do rozwoju własnej działalności gospodarczej średnio częściej cechują się większym optymizmem, kreatywnością oraz wyższymi umiejętnościami z zakresu interakcji z innymi.  

Źródło: OECD (2024), Social and Emotional Skills for Better Lives: Findings from the OECD Survey on Social and Emotional Skills 2023, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/35ca7b7c-en.

Więcej informacji na temat badania, a także opublikowane w 2024 roku raporty z 2 edycji badania można znaleźć na stronie OECD dotyczącej badania SSES.

#funduszeUE  #FunduszeEuropejskie #MiedzynarodoweBadaniaKompetencji #SSES #SSES3rdRound #OECD