Uczniowie i uczennice z doświadczeniem migracji w polskich szkołach

W polskich szkołach uczy się coraz więcej uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji i uchodźstwa. Zmiany te są szczególnie widoczne po 2022 roku, kiedy do Polski przyjechały setki tysięcy dzieci z Ukrainy uciekających przed wojną. Nowy raport przedstawia syntetyczny przegląd danych, badań i praktyk z lat 2004–2024. Jest to pierwsze tak całościowe opracowanie, które opisuje sytuację tych uczniów w polskim systemie edukacji, pokazując, jak zmieniały się potrzeby, wyzwania i działania wspierające.

Dwie dekady zmian, wyzwań i dobrych praktyk

Raport, przygotowany w ramach projektu Doświadczenie migracji, zbiera wiedzę z wielu źródeł. Łączy perspektywę socjologiczną i pedagogiczną z analizą przepisów oraz rozwiązań stosowanych w szkołach. Opisuje najważniejsze zmiany w systemie oświaty oraz to, jak reagował on na rosnącą różnorodność uczniów. Pokazuje zarówno sukcesy, jak i obszary wymagające dalszego rozwoju, takie jak nauka języka polskiego jako obcego, wsparcie psychologiczne czy współpraca między szkołami a organizacjami społecznymi.

Ważną częścią opracowania są przykłady dobrych praktyk z polskich szkół. To konkretne działania, które ułatwiały integrację i budowały poczucie bezpieczeństwa uczniów z doświadczeniem migracji i uchodźstwa. Należą do nich m.in. klasy przygotowawcze, tutoring rówieśniczy, wsparcie asystentów międzykulturowych oraz programy rozwijające kompetencje językowe i społeczne. Takie rozwiązania okazały się kluczowe szczególnie po 2022 roku, gdy do szkół  dołączyło bardzo dużo nowych uczniów i uczennic.

Narzędzia budujące przyjazne środowisko szkolne

Raport podkreśla, że integracja w szkole to proces dwustronny, który dotyczy całej społeczności – nauczycieli, dyrekcji, rodziców i samych uczniów, zarówno Polaków i cudzoziemców. Dlatego autorzy opisują narzędzia, które pomagają szkołom budować otwarte, bezpieczne i przyjazne środowisko nauki. Należą do nich szkolenia dla kadry, materiały dydaktyczne, wytyczne do pracy z uczniami wielojęzycznymi oraz rozwiązania wspierające komunikację z rodzicami.

Dokument jest też ważnym źródłem wiedzy dla osób tworzących polityki publiczne. Pokazuje, jak doświadczenia z dwóch dekad mogą pomóc w budowaniu skutecznego, długofalowego systemu wsparcia. Proponuje działania, które mogą zwiększyć dostęp do dobrej edukacji, równych szans i poczucia przynależności wśród uczniów o różnym pochodzeniu.

Uczniowie i uczennice z doświadczeniem migracji i uchodźstwa w polskich szkołach 2004–2024

Anna Dolińska, Agnieszka Kozakoszczak, Elżbieta Migra-Wójtowicz, Anzhela Popyk, Beata Papuda-Dolińska, Anna Błaszczak, Tomasz Remiszewski, Agnieszka Tomasik, Anna Młynarczuk-Sokołowska

Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy, 2025

Zobacz publikację

Raport jest skierowany do szerokiego grona odbiorców: pracowników systemu edukacji, decydentów, organizacji społecznych, badaczy oraz wszystkich osób zainteresowanych migracją i edukacją. To przejrzysty i uporządkowany materiał, który pozwala lepiej zrozumieć zmieniającą się rzeczywistość polskich szkół i wskazuje, jak budować środowisko sprzyjające nauce i integracji.