Zintegrowany System Kwalifikacji

W Narzędziowniku znajdują się przydatne informacje o tym, jak zorganizować program wsparcia dla osób sprawujących opiekę nad niesamodzielnymi bliskimi. Program polega na organizacji spotkań o różnym charakterze: spotkań grupy wsparcia, spotkań doradczo-rozwojowych oraz szkoleń merytorycznych. Zamieszczone w tej publikacji scenariusze takich spotkań oraz konspekt szkolenia i praktyczne wskazówki można wykorzystać całościowo, modułowo bądź potraktować jako inspirację do stworzenia innego programu. Materiał ten został opracowany na potrzeby projektu „Opiekuję się – pracuję” i jest wynikiem prac moderatorek grupy wsparcia, doradczyni zawodowej, ekspertki w dziedzinie szkoleń dla osób sprawujących opiekę nad bliskimi, a także zespołu realizującego projekt (firma Projekt 2B, zespół IBE). Dzięki współpracy z tymi osobami oraz dzięki możliwości czerpania z doświadczeń uczestniczek projektu dowiedzieliśmy się, jak wspierać osoby sprawujące opiekę nieformalną i jak odpowiadać na ich potrzeby. Scenariusze oraz konspekt zajęć mogą stać się podstawą realizacji programu wspierającego osoby opiekujące się.

Przytulne miejsca, inspirujący ludzie, nieoczekiwane zwroty akcji w życiu, odwaga do walki o marzenia – tak można podsumować spacery z mieszkańcami czterech miast: Ciechanowa, Krosna, Skierniewic i Wałcza, których wspólnym tytułem było „Miasto, w którym się uczę”. Opowieści i poruszające nieraz historie o nadziejach, sentymentach, nagłych zmianach w życiu – to wszystko dla naszych bohaterów i bohaterek było tłem dla ich doświadczenia uczenia się.
Spacer, obserwacja, wywiad i wizja lokalna. Te cztery sposoby poznawania rzeczywistości łączy w sobie spacer badawczy. Pozwala on zanurzyć się w mieście, poczuć jego rytm i zobaczyć je oczami mieszkanek i mieszkańców przez wybrane okulary, czyli temat spaceru. Tymi „okularami” w naszym przypadku były indywidualne praktyki uczenia się osób dorosłych. Dziesiątki godzin przespacerowanych podczas wywiadów, 200 kilometrów w nogach, kilkaset stron transkrypcji i morze notatek. Materiał badawczy tak ciekawy, tak wdzięczny i tak bogaty w informacje, że chcemy podzielić się nim z każdym: z tym, kogo interesuje, jak ludzie się uczą, i z tym, kogo bardziej interesuje rola miasta. Z tym, kto poszukuje inspiracji do prowadzenia własnych badań i z tym, kto chętnie poznaje ciekawostki. Z pasjonatem lub pasjonatką, z naukowcem lub naukowczynią, z wielbicielem lub wielbicielką miasta i z tym, kto go wcale nie lubi, ale jest gotów podjąć jeszcze jedną próbę zrozumienia jego fenomenu.
Realizacja spacerów wieńczyła serię badań prowadzonych w Ciechanowie, Krośnie, Skierniewicach i Wałczu, poświęconych wspieraniu realizacji idei uczenia się przez całe życie (lifelong learning – LLL) oraz roli, jaką odgrywają lokalne uczelnie i inne współpracujące z nimi podmioty. Głównym celem było poznanie sposobów wspierania uczenia się przez całe życie. Patrzyłyśmy na tę problematykę z dwóch perspektyw: instytucjonalnej i jednostkowej.

Monografia poświęcona jest wspieraniu uczenia się przez całe życie z dwóch perspektyw: teoretycznej i empirycznej. Jej podstawa to badanie terenowe przeprowadzone przez IBE w 2021 r. Równie ważny jest jednak opis idei i teorii, pozwalający na rekonstrukcję pojęć uczenia się w różnych kontekstach, tak aby możliwe było nie tylko poznanie, lecz także zrozumienie praktyk wspierania uczenia się przez całe życie.
W rozdziale pierwszym opisano uczenie się rozumiane jako potrzeba wynikająca z człowieczeństwa i potrzeba postmaterialistyczna, obszernie omówiono ideę uczenia się przez całe życie (lifelong learning) w kilku ujęciach i przedstawiono teorię społeczeństwa sieciowego Manuela Castellsa oraz teorię kapitału kulturowego i habitusu Pierre’a Bourdieu, które posłużyły do analizy uzyskanego materiału badawczego. W rozdziale drugim zawarto szczegółowe informacje o zrealizowanym badaniu. W rozdziale trzecim zaprezentowano perspektywę osób badanych w odniesieniu do zagadnienia uczenia się przez całe życie. W rozdziale czwartym przedstawiono sposoby organizacji działań wspierających ideę uczenia się przez całe życie w badanych uczelniach i katalog podejmowanych przez nie przedsięwzięć. Rozdział piąty poświęcono zagadnieniom współpracy podmiotów z poszczególnych miast we wspieraniu uczenia się przez całe życie, omówiono dobre praktyki i kryteria doboru partnerów działań. W rozdziale szóstym nakreślono „mapy uczenia się przez całe życie” dla każdego z miast i opisano lokalne pejzaże LLL. W rozdziale siódmym przedstawiono analizę występujących wyzwań i problemów związanych z prowadzeniem działań wspierających uczenie się przez całe życie, a rozdział ósmy to podsumowanie wraz z odniesieniem do teorii Bourdieu i Castellsa. Wyciąg z raportu metodologiczno-technicznego z realizacji badania opracowanego przez jego wykonawcę umieszczono w aneksie.

Publikacja powstała na podstawie rozmów przeprowadzonych z osobami, które doświadczyły radykalnej zmiany zawodowej – zmieniły miejsce pracy i branżę. W ramach pogłębionych wywiadów autorzy rozmawiali o doświadczeniach związanych ze zmianą, wcześniejszych losach edukacyjno-zawodowych, a wreszcie i życiu jako takim (rodzina, priorytety, kluczowe momenty w życiu, dostępne zasoby itp.), zgodnie z założeniem, że poznanie szerszego kontekstu zjawiska pomaga lepiej zrozumieć jego istotę. Głównej narracji raportu towarzyszą minireportaże, skupiające się na indywidualnym wymiarze zmiany i przybliżające życiowo-zawodowe historie kilkorga spośród rozmówców. Istotnym uzupełnieniem wniosków z badań są rekomendacje skierowane do osób, które stają w obliczu konieczności lub chęci dokonania zmiany zawodowej, oraz zalecenia adresowane do instytucji rynku pracy, wypracowane podczas warsztatów z coachami i doradcami zawodowymi. Obraz zmiany zawodowej wyłaniający się z badania okazał się złożony i daleki od jednoznaczności. W pewnych przypadkach rozmowy dotyczyły zmiany zawodowej jako efektu planów i świadomych zabiegów. W innych zmiana okazywała się rezultatem splotu przypadków, spontanicznych decyzji i elastycznej reakcji na zmiany zewnętrzne. Na podstawie analizowanych historii wyróżniono cztery typy zmiany zawodowej.

Rdzeniem projektu leżącego u podłoża niniejszej publikacji była interwencja badawcza skierowana do osób sprawujących opiekę nad bliskimi niesamodzielnymi.
Pierwsza część tej pracy pozwala zapoznać się z koncepcją interwencji, jej przebiegiem i wynikami. Druga część to trzy w istocie odrębne teksty, powstałe w ramach prac projektowych jako uzupełnienie działań badawczo-interwencyjnych, które mogą z powodzeniem funkcjonować w postaci samodzielnych opracowań. W rozdziale 1 części II zaprezentowano analizę usługi opieki wytchnieniowej, która stanowi główny mechanizm polityki społecznej w obszarze wsparcia osób sprawujących opiekę nieformalną w naszym kraju. W rozdziale 2 wychodzimy poza ramy krajowe oraz temat opieki wytchnieniowej i omawiamy zagraniczne przykłady rozwiązań efektywnie wspierających osoby sprawujące opiekę. W rozdziale 3 przedstawiamy prototyp nowego mechanizmu wspierającego, jakim może być instytucja mentora dla opiekujących się osobami niesamodzielnymi, opracowany na podstawie wyników i doświadczeń płynących z realizacji projektu „Opiekuję się – pracuję”.

Publikacja omawia realizację oraz wyniki interwencji badawczej „Doradcy zawodowi w szkole podstawowej”. Projekt przeprowadzono w sześciu szkołach w Polsce, a jego głównym celem było praktyczne przeszkolenie nauczycieli przedmiotowych – prowadzących zajęcia z doradztwa zawodowego w klasach VII i VIII szkoły podstawowej – z opracowanego narzędzia (Scenariuszy Karier) oraz zbadanie jego efektów.
Wyniki badania wzbogacają również wiedzę dotyczącą wyzwań funkcjonowania doradztwa edukacyjno-zawodowego na poziomie szkół podstawowych, prezentują bowiem szerszą perspektywę procesu doradczego i potrzeby doradców w tym zakresie. Wypracowane wnioski i rekomendacje, a także stworzone Scenariusze Kariery, wiążą się z funkcjonalnością oraz potencjałem Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
Model wspierający, w przeciwieństwie do modelu dyrektywnego, uwypukla podmiotowość młodej osoby i istotność jej samopoznania oraz decyzyjności. W opracowaniu zawarto również część teoretyczną, w której opisano zarówno model dyrektywny, jak i wspierający doradztwa zawodowego, a także powiązania ze Zintegrowanym Systemem Kwalifikacji poprzez opisywanie, gromadzenie oraz porządkowanie kwalifikacji. Projekt odwołuje się do metodologii action research, tj. badań w działaniu, umożliwiającej (auto)refleksję doradców uczestniczących w interwencji. Opracowanie opatrzono licznymi cytatami z ich wypowiedzi, odnoszącymi się do wrażeń, przemyśleń, doświadczeń i propozycji zmian. Efektem zrealizowanego projektu są rekomendacje dotyczące wprowadzenia wspierającego modelu doradztwa, obejmujące trzy poziomy: mikro (doradca zawodowy), mezo (szkoła i jej otoczenie) oraz makro (rozwiązania systemowe).

Broszura informacyjna „Zintegrowany System Kwalifikacji – możliwości dla szkolnictwa wyższego” przedstawia praktyczne informacje o tym, jak uczelnie mogą rozwijać swoją ofertę edukacyjną, wykorzystując potencjał ZSK. Publikacja w przystępny sposób wyjaśnia, czym jest Zintegrowany System Kwalifikacji, jakie korzyści daje jego wdrożenie w sektorze szkolnictwa wyższego oraz jak wygląda proces włączania kwalifikacji – w tym kwalifikacji nadawanych po ukończeniu studiów podyplomowych – do systemu.Publikacja zawiera m.in.: omówienie procedury włączenia kwalifikacji nadawanych po ukończeniu studiów podyplomowych do ZSK, wskazówki dotyczące włączenia innych form kształcenia oraz informacje o kształceniu specjalistycznym, informacje o tym jak uczelnia może zostać Podmiotem Zewnętrznego Zapewnienia Jakości (PZZJ), wykaz korzyści wynikających z włączenia się we współtworzenie ZSK oraz informacje o narzędziach i źródłach finansowania wspierających zdobywanie kwalifikacji.Broszura jest skierowana do władz uczelni, osób odpowiedzialnych za rozwój oferty kształcenia, zapewnianie jakości, tworzenie nowych programów studiów i studiów podyplomowych, a także do zespołów zajmujących się kwalifikacjami i współpracą z otoczeniem społeczno-gospodarczym.

Poradnik „Opisywanie kwalifikacji wolnorynkowych, sektorowych i nadawanych po ukończeniu studiów podyplomowych” jest kolejną publikacją dotyczącą kwalifikacji cząstkowych, zawierającą aktualną wiedzę i praktyczne wskazówki dotyczące przygotowania projektu opisu kwalifikacji oraz dokumentacji wymaganej do zgłoszenia kwalifikacji do ZSK zebrane przez doświadczonych ekspertów metodycznych z IBE PIB.Poradnik prowadzi przez proces opisywania kwalifikacji w taki sposób, aby ostateczny opis spełniał wymogi ZSK, był przejrzysty i użyteczny zarówno dla osób ubiegających się o kwalifikację, jak i pracodawców. Szczególnie mocno została zaakcentowana problematyka opisu efektów uczenia się, które są jednym z najważniejszych komponentów każdej kwalifikacji. Efekty uczenia się są również kluczowe z punktu widzenia programów edukacyjnych, stanowią także podstawę dla narzędzi walidacji i egzaminowania.Publikacja zawiera cenne uwagi dotyczące przypisywania poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji do kwalifikacji. Zostały w niej także omówione różnice pomiędzy programem studiów podyplomowych a opisem kwalifikacji nadawanej po ich ukończeniu.Poradnik jest przeznaczony dla ekspertów merytorycznych z danego obszaru, którzy chcą opisać jedną z wymienionych kwalifikacji cząstkowych i szukają informacji, jak zrobić to zgodnie z obowiązującymi przepisami o ZSK.

Niniejsza ekspertyza poświęcona jest wykorzystaniu Metody Bilansu Kompetencji (MBK) w międzykulturowym poradnictwie zawodowym. W pierwszej części dokonano krótkiego teoretycznego wprowadzenia do międzykulturowego poradnictwa zawodowego, ukazano jego wyzwania i współczesne trendy. Jest to niezbędne, by dobrze zrozumieć specyfikę procesów, w których MBK ma znaleźć zastosowanie. Druga część ekspertyzy poświęcona jest natomiast w całości analizie możliwego wykorzystywania MBK w międzykulturowym poradnictwie zawodowym.

Niniejszy raport stanowi podsumowanie prac nad aktualizacją Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla Energetyki (SRK EN). Efektem tych prac jest szereg nowych oraz zmodyfikowanych zapisów kompetencji, które są odpowiedzią na zmiany zachodzące w sektorze energetycznym. Rozwój zielonych kompetencji niezbędnych do wdrażania technologii niskoemisyjnych, poprawa efektywności energetycznej, promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii – wszystko to znalazło swoje odzwierciedlenie w zaktualizowanej SRK EN. Identyfikacja tych kluczowych obszarów wpisuje się w szereg wyzwań związanych z zieloną transformacją klimatyczno-gospodarczą, która wpłynie na zmiany w systemie edukacji i na rynku pracy w Polsce.