W projekcie terminem "interwencje" określane są strategie reagowania na sytuacje problemowe, wynikające ze zróżnicowanych potrzeb dzieci i uczniów. Interwencje te mogą być realizowane na dwóch poziomach:
- jako działanie wobec zespołu nauczycieli i nauczycieli specjalistów danej placówki, realizowane w formie:
- szkoleń – polegają na przeszkoleniu z danego zagadnienia innych nauczycieli lub/i nauczycieli specjalistów, np. podczas rady pedagogicznej
- konsultacji – polegają na udzieleniu porady, wskazówki, przekazaniu materiałów ze szkoleń, które pomogą w rozwiązaniu zidentyfikowanego problemu
- jako oddziaływanie edukacyjno-specjalistyczne wobec ucznia i/lub rodziców obejmujące wszystkie etapy OCENY FUNKCJONALNEJ:
- szkolną ocenę funkcjonalną, ewentualnie badanie specjalistyczne w poradni
- planowanie wsparcia
- realizacja wsparcia
- monitorowanie i ewentualna modyfikacja wsparcia
- ocena efektywności.
Poniżej znajdują się skrócone opisy interwencji, do których uczestnicy zostaną przygotowani w trakcie szkoleń zaplanowanych w projekcie. Interwencje powinny być wykorzystane/zastosowane w trakcie realizacji zadań nauczycieli specjalistów, zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach.
Opis interwencji
Interwencje Programu 1. Wdrożenie do praktyki szkolnej metod diagnostycznych wspierających pomoc psychologiczno-pedagogiczną
Interwencja 1.1. Zastosowanie procedury Szkolnej Oceny Funkcjonalnej do oceny potencjału i trudności uczniów, w tym uczniów z doświadczeniem migracji i zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi lub/i niepełnosprawnością
Celem interwencji jest rozpoznanie indywidualnych potrzeb dzieci i młodzieży, w tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi lub niepełnosprawności oraz doświadczeniem migracji, a także udzielenie adekwatnego do potrzeb wsparcia.
Interwencja polega na zastosowaniu szczegółowo opisanej procedury Szkolnej Oceny Funkcjonalnej i wybranych narzędzi do jej przeprowadzenia tj. Formularza Konsultacji Zespołowych (FKZ) i Arkusza Obserwacji Ucznia (AOU). Narzędzia FKZ i AOU oparte są na obserwacji ucznia prowadzonej przez różne osoby (nauczyciela, nauczyciela-specjalistę, rodzica). Obserwacje następnie omawiane są na spotkaniu zespołu i zapisywane we wspólnym protokole (FKZ), w którym wskazywane są obszary funkcjonowania ucznia wymagające szczególnego wsparcia. Na podstawie protokołów przygotowywane są z kolei Indywidualne Plany Edukacyjne (IPE), które są realizowane przez min. 3 miesiące, a następnie poddawane ewaluacji.
Interwencja może być przeprowadzona w szkole podstawowej i ponadpodstawowej. Interwencja może być zastosowana wobec uczniów z doświadczeniem migracji.
Czas trwania interwencji wynosi minimum 5 miesięcy.
Interwencja 1.2. Badania przesiewowe zdrowia emocjonalno-społecznego
Celem jest poprawa dobrostanu uczniów i prorozwojowego klimatu szkoły poprzez wprowadzenie przesiewowej diagnozy stanu zdrowia emocjonalno-społecznego i planowanie oddziaływań wychowawczych na jej podstawie. Polega na przeprowadzeniu badań przesiewowych zdrowia emocjonalno-społecznego uczniów w szkole z zastosowaniem wskazanych narzędzi diagnostycznych do całościowej diagnozy osobowości, czyli funkcjonowania emocjonalno-społecznego oraz temperamentu w Modelu Objawy-Kompetencje-Cechy. Badania są prowadzone w aplikacji internetowej Objawy-Kompetencje-Cechy, które jest udostępniana poradniom psychologiczno-pedagogicznym, psychologom szkolnym, a także innym instytucjom przez Ośrodek Rozwoju Edukacji, po podpisaniu porozumienia.
Opracowane wyniki i wnioski do pracy wychowawczej i oddziaływań w powinny zostać omówione na radzie pedagogicznej. Badanie przesiewowe może być uzupełnione diagnozą pogłębioną lub poszerzoną realizowaną również w Modelu Objawy-Kompetencje-Cechy.
Czas trwania interwencji – rekomendowane jest przeprowadzenie badania przesiewowego raz w roku szkolnym. Czas trwania zależy od tego czy diagnoza jest poszerzana lub pogłębiana. Szacowany czas trwania 3 miesiące.
Interwencja 1.2a. Diagnoza osobowości w Modelu Objawy–Kompetencje–Cechy i oddziaływania postdiagnostyczne (moduł dla pedagogów, logopedów, terapeutów pedagogicznych)
Działania przewidziane w ramach tej interwencji dają możliwość poszerzenia lub pogłębienia diagnozy przesiewowej realizowanej przez pedagogów, logopedów i terapeutów pedagogicznych. Czas trwania interwencji zależy od specyfiki podjętych badań i ich celu.
Interwencja 1.2b. Diagnoza osobowości w Modelu Objawy–Kompetencje–Cechy i oddziaływania postdiagnostyczne (moduł dla psychologów)
Działania przewidziane w ramach tej interwencji dają możliwość poszerzenia lub pogłębienia diagnozy przesiewowej realizowanej przez psychologów. Czas trwania interwencji zależy od specyfiki podjętych badań i ich celu.
Interwencja 1.3. Diagnoza rozwoju poznawczego dzieci z ryzykiem dysleksji i zaburzeniem językowym- dla pedagogów, logopedów i terapeutów pedagogicznych
Celem interwencji jest profilaktyka w zakresie ryzyka zaburzenia uczenia się w obszarze czytania (dysleksja) oraz zaburzenia językowego poprzez wprowadzenie systematycznych badań przesiewowych dostosowanych do grupy wiekowej i potrzeb oraz planowanie adekwatnych do potrzeb oddziaływań postdiagnostycznych. Interwencja polega na przeprowadzeniu badań przesiewowych z zastosowaniem narzędzi diagnostycznych adekwatnych do wieku i poziomu edukacyjnego. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie diagnozy funkcjonalnej z zastosowaniem kwestionariuszy rozwoju poznawczego z baterii Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych oraz ewentualnie innych narzędzi diagnostycznych. Po przeprowadzeniu analizy uzyskanych wyników z wychowawca klasy, pedagogiem, logopeda i psychologiem szkolnym; z rodzicami/opiekunami następuje wybór i wprowadzenie wspomagania/działań postdiagnostycznych dostosowanych do potrzeb z baterii KAPP dla terapeutów, rodziców, nauczycieli. Oddziaływania wspomagające trwają minimum 5 miesięcy. Kolejnym krokiem jest powtórne badanie monitorujące efektywność wprowadzanej interwencji. Powinno być przeprowadzone po minimum 3 miesiącach, a optymalnie po 6 miesiącach.
Interwencja kierowana do dzieci na etapie rocznego przygotowania przedszkolnego i klasy 1 szkoły podstawowej z ryzykiem dysleksji i/lub z zaburzeniem językowym (ewentualnie jego podejrzeniem).
Czas trwania interwencji – 6 miesięcy.
Interwencja 1.4. Diagnoza rozwoju poznawczego dzieci z ryzykiem dysleksji i zaburzeniem językowym- dla psychologów
Celem interwencji jest profilaktyka w zakresie ryzyka zaburzenia uczenia się w obszarze czytania (dysleksja) oraz zaburzenia językowego poprzez wprowadzenie systematycznych badań przesiewowych dostosowanych do grupy wiekowej i potrzeb oraz planowanie adekwatnych do potrzeb oddziaływań postdiagnostycznych. Interwencja polega na przeprowadzeniu badań przesiewowych z zastosowaniem narzędzi diagnostycznych adekwatnych do wieku i poziomu edukacyjnego. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie diagnozy funkcjonalnej z zastosowaniem testów językowych z baterii Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych oraz ewentualnie innych narzędzi diagnostycznych. Kolejnym krokiem jest analiza uzyskanych wyników z wychowawca klasy, pedagogiem, logopeda i psychologiem szkolnym; z rodzicami/opiekunami oraz wybór i wprowadzenie wspomagania/działań postdiagnostycznych dostosowanych do potrzeb z baterii KAPP dla terapeutów, rodziców, nauczycieli. Kolejnym krokiem jest powtórne badania przesiewowe monitorujące efektywność wprowadzanej interwencji. Powinny być przeprowadzone po minimum 3 miesiącach, a optymalnie po 6 miesiącach.
Interwencja kierowana do dzieci na etapie rocznego przygotowania przedszkolnego i klasy 1 szkoły podstawowej z ryzykiem dysleksji i/lub z zaburzeniem językowym (ewentualnie jego podejrzeniem).
Czas trwania interwencji – 6 miesięcy.
Interwencje programu 2. System wsparcia edukacyjno-specjalistycznego uwzględniający zróżnicowane potrzeby uczniów podczas zajęć lekcyjnych i zajęć pozalekcyjnych
Interwencja 2.1. Wzmacnianie poczucia własnej skuteczności uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi w oparciu o wykorzystanie metody projektów
Celem interwencji jest wdrożenie metody projektów, jako formy pracy w grupie zróżnicowanej ukierunkowanej na wzmacnianie poczucia własnej skuteczności. Nauczanie metodą projektów bazuje na aktywności własnej uczących się. Interwencja polega na przygotowaniu nauczycieli do pracy metodą projektów, a następnie wdrożeniu tej metody w pracy z klasą. W pierwszym etapie nauczyciele specjaliści przeprowadzą szkolenia dla nauczycieli dotyczące zasad i etapów pracy metodą projektów. W drugim etapie nauczyciele przeprowadzają zajęcia, w ramach realizowanych przedmiotów, z zastosowaniem metody projektów.
Czas trwania interwencji jest uzależniony od wyboru tematu projektu oraz jego obszerności. Optymalny czas przeprowadzenia projektu to 4 tygodnie.
Interwencja 2.2. Skuteczne sposoby prowadzenia komunikacji jednokierunkowej z rodzicami
Celem interwencji jest przygotowanie nauczyciela do wdrożenia w pracy nauczycieli modelu komunikacji z rodzicami uczniów bazującego na regularnym informowaniu rodziców o postępach dziecka i komunikacji bazującej na faktach.
Interwencja polega na przygotowaniu nauczycieli przedmiotowych do komunikowania się z rodzicami uczniów opartego na faktach, co wymaga rozwinięcia umiejętności pisania informacji o zachowaniu ucznia językiem faktów, określania oczekiwanego wsparcia ze strony rodziców i opisywania działań wspierających pracę nauczyciela oraz opanowania technik dostrzegania pozytywnych zachowań ucznia i jego mocnych stron. Kolejnym etapem jest wypracowanie i wdrożenie przez nauczycieli procedury regularnego informowania rodziców o pozytywnych zachowaniach ucznia.
Minimalny czas trwania interwencji to trzy miesiące. Optymalny czas trwania interwencji to jeden semestr. Interwencja obejmuje organizację 5 spotkań.
Interwencja 2.3. Wykorzystywanie różnorodnych sposobów prezentacji treści – zastosowanie ETR w pracy z uczniami z trudnościami w rozumieniu języka
Zaproponowana interwencja polega na przygotowaniu nauczycieli specjalistów do wdrożenia innych nauczycieli do prowadzenia zajęć uwzględniających zróżnicowane potrzeby uczniów w zakresie rozumienia mowy i języka. Dzięki temu będą mogli wyposażyć nauczycieli w kompetencje związane ze stosowaniem narzędzia, jakim jest ETR. Nauczyciele specjaliści zostaną zapoznani z założeniami Projektowania Uniwersalnego w edukacji (UDL), następnie skupią się na pierwszej zasadzie projektowania uniwersalnego w edukacji (PUwE), a w jej ramach z ETR. W drugim etapie nauczyciele specjaliści powinni przekazać wiedzę na temat stosowania ETR – zasadności, skuteczności, zasad przygotowania tekstów w mowie łatwej do czytania i rozumienia osobom prowadzącym zajęcia z uczniami z trudnościami w rozumieniu mowy i języka bez względu na etiologię. Może się to odbywać w ramach szkoleń podczas rad pedagogicznych, szkoleń przeznaczonych dla chętnych nauczycieli, indywidualnego tutoringu.
Minimalny czas trwania interwencji powinien być wyznaczony przez konkretną partię materiału/działu wybranego przez osobę uczącą do realizacji z wykorzystaniem ETR. Sugerowany czas trwania: od 2 tygodni do 2 miesięcy.
Interwencja 2.4. Ocenianie w klasie zróżnicowanej sprzyjające nauczaniu i uczeniu się
Celem interwencji jest doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie oceniania uczniów w sposób zróżnicowany. Opisywana interwencja jest przykładem efektywnego oceniania wewnątrzszkolnego uczniów z wykorzystaniem różnorodnych jego form, nie tylko najbardziej popularnego oceniania cyfrowego. Proponowane rozwiązanie może być inspiracją dla nauczycieli w bieżącej pracy z uczniami. Poszerza jednocześnie ich wiedzę na temat oceniania bieżącego i sumującego oraz wyposaża w dodatkowe umiejętności.
Minimalny czas trwania jest zależny od przedmiotu i liczby lekcji w ciągu tygodnia: przedmioty realizowane w częstotliwości 1-2 lekcje w tygodniu – 1 okres/półrocze; przedmioty realizowane w częstotliwości 3 i więcej lekcji w tygodniu – 3 miesiące.
Interwencja 2.5. Reagowanie na zachowania uczniów zakłócające pracę w czasie lekcji
Celem interwencji jest przygotowanie nauczycieli do wdrożenia w praktyce sposobów skutecznego eliminowania zachowań zaburzających dyscyplinę w klasie. Interwencja polega na na przygotowaniu nauczycieli, a następnie wdrożeniu przez nich w praktyce procedur bazujących na zastosowaniu zestawu technik zarządzania grupą, które ułożone według siły interwencji pozwalają regulować zachowania uczniów w krótko i długofalowej perspektywie bez niepotrzebnej eskalacji sytuacji.
Minimalny czas trwania interwencji: trzy miesiące. Optymalny czas trwania interwencji – jeden semestr regularnego wykorzystywania proponowanych metod.
Interwencje programu 3. Ochrona zdrowia psychicznego, zapobieganie zaburzeniom psychicznym dzieci i młodzieży oraz oddziaływanie edukacyjno-specjalistyczne skierowane do uczniów
Interwencja 3.1. Procedura postępowania dla nauczycieli specjalistów w przypadku uczniów, którzy przejawiają zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym, z uwzględnieniem perspektywy międzysektorowej
Celem interwencji jest zmniejszenie częstości i intensywności zachowań autodestrukcyjnych, zachowań ryzykownych (całkowite lub częściowe wycofanie), zmniejszenie nasilenia problemów internalizacyjnych i eksternalizacyjnych, redukcja objawów związanych z wybuchami złości i destrukcyjnymi zachowaniami, poprawa relacji interpersonalnych dzięki: stabilizacji w relacji, zmniejszenie chwiejności emocjonalnej, zwiększenie trwałości relacji.
Interwencja polega na przeprowadzeniu diagnozy funkcjonalnej ucznia w środowisku szkolnym przy użyciu: Karta obserwacji zachowań ryzykownych, wywiad, analiza informacji uzyskanych od rówieśników i nauczycieli (skargi). Jeśli w wyniku analizy uzyskanych informacji nauczyciel stwierdzi, że spełnione są kryteria identyfikacji problemu należy poszerzyć działania diagnostyczne. Wymaga to nawiązania kontaktu z I poziomem referencyjnym lub/i PPP – za zgodą rodziców ucznia i przekazania istotnych informacji.
Minimalny czas trwania interwencji to 6 miesięcy, a maksymalny 9 miesięcy. Ważne, aby interwencja odbyła się w jednym roku szkolnym lub przerwa wakacyjna była uwzględniona w Indywidualnym Planie Zdrowienia.
Interwencja 3.2. Procedura postępowania dla nauczycieli specjalistów w przypadku uczniów doświadczających silnego lęku, z uwzględnieniem perspektywy międzysektorowej
Celem interwencji jest poprawa dobrostanu uczniów, u których zaobserwowano objawy zaburzeń lękowych.
Interwencja polega na przeprowadzeniu przez nauczyciela identyfikacji niepokojących zachowań przy pomocy przygotowanej do tego celu ankiety. Kolejnym krokiem jest przekierowanie ucznia pod opiekę psychologa/pedagoga szkolnego który, który dokonuje obserwacji ucznia w różnych aktywnościach na terenie szkoły jak również poddaje go badaniu ankietą zaburzeń lękowych. Następnie psycholog szkolny przeprowadza badanie psychologiczne Interface, celem oceny dobrostanu ucznia. Po przeprowadzonym badaniu psycholog/pedagog szkolny przekazuje rodzicom ucznia informację zwrotną z przeprowadzonej obserwacji i badania Interface. W dalszym etapie uczeń kierowany jest do OŚPP DiMna diagnozę, w wyniku której zostaje objęty pomocą i wsparciem. Ważnym elementem na etapie wdrożenia pomocy uczniowi w OŚPP DiM, jest ścisła współpraca nauczyciela i psychologa/pedagoga szkolnego z psychologiem diagnostą/ psychoterapeutą/ terapeutą środowiskowym, której celem jest dostarczenie informacji, jak wspierać ucznia na terenie szkoły. Po wdrożeniu interwencji psycholog szkolny powtarza badanie Interface.
W przypadku punktów 1-6, w interwencji, optymalny czas ich realizacji to miesiąc (z wyłączeniem pierwszego miesiąca nauki dla pierwszoklasistów; trudności w funkcjonowaniu ucznia mogą w tym czasie wynikać z jego trudności w adaptacji do nowej sytuacji). W przypadku punktów 7-10, w interwencji, minimalny czas ich realizacji to 6 miesięcy, a optymalny czas będzie zależał od stopnia nasilenia objawów lękowych i trudności w funkcjonowaniu ucznia na terenie szkoły.
Interwencja 3.3. Procedura postępowania dla nauczycieli specjalistów w przypadku uczniów, którzy doświadczyli traumy, z uwzględnieniem perspektywy międzysektorowej
Celem interwencji jest identyfikacja uczniów mogących doświadczać traumy „dużej”, traumy „małej” a także PTSD u dzieci z UA.
Interwencja w pierwszym kroku, polega na obserwacji dziecka przez nauczyciela, psychologa/pedagoga szkolnego. Jej celem jest określenie, na ile zachowania występujące u ucznia mogą być konsekwencją przeżycia traumatycznego i ukazywać się w formie objawów na poziomie zachowania, przeżywania i myślenia dziecka oraz na ile sprawiają mu trudność w funkcjonowaniu w szkole. Następnie w momencie podejrzenia, że może być to PTSD następuje przekierowanie dziecka do poradni psychologicznej na I poziomie referencyjnym w celu przeprowadzenia diagnozy i ustalenie wspólnego planu oddziaływań we współpracy nauczycieli, pedagoga i psychologa szkolnego i specjalistów poradni.
W zależności od wariantu czas trwania interwencji może się różnić.
W wariancie A, dotyczącym traumy dużej, procedura interwencji powinna być uruchomiona zaraz po otrzymaniu przez nauczyciela informacji, że dziecko uległo trudnemu doświadczeniu i nie powinna ona trwać dłużej niż 2 tygodnie, do kroku 7, kiedy dziecko podlega dalszej obserwacji przez nauczyciela oraz psychologa/pedagoga szkolnego. Jest to wersja optymalna, która może zagwarantować zapewnienie dziecku odpowiedniej opieki. Kolejne kroki – od 8 do 11 – będą zależne od woli rodzica, czy zgłosi dziecko do jednostek poza szkołą i jak szybko dziecko zostanie tam objęte oddziaływaniami pomocowymi. W wariancie B, dotyczącym traumy małej, procedura może trwać dłużej, w zależności od ilości informacji, jakie zbierze nauczyciel/wychowawca oraz psycholog i pedagog szkolny. Realizacja procedury do kroku 8 nie powinna jednak zająć dłużej niż miesiąc od momentu zauważenia u ucznia niepokojących objawów czy otrzymania zgłoszenia o zachowaniach problemowych. Jest to wersja optymalna, która może zagwarantować zapewnienie dziecku odpowiedniej opieki. Każde wydłużenie procedury naraża ucznia na występowanie kolejnych traumatycznych wydarzeń i może pogłębić zespół stresu pourazowego. Kolejne kroki, czyli 9 i 10, będą zależne od woli rodzica, czy zgłosi dziecko do jednostek poza szkołą i jak szybko dziecko zostanie tam objęte oddziaływaniami pomocowymi.
Interwencja 3.4. Procedura postępowania dla nauczycieli specjalistów w przypadku uczniów, którzy samookaleczają się, z uwzględnieniem perspektywy międzysektorowej
Celem interwencji jest wyposażenie dyrektorów szkół i nauczycieli specjalistów, w sposób postępowania w sytuacji dokonania przez ucznia na terenie szkoły samouszkodzenia a także obecności u ucznia samouszkodzeń bez lub z obecnymi zachowaniami samobójczymi.
Interwencja polega na zastosowaniu szczegółowo opisanej procedury postępowania przez nauczycieli specjalistów w przypadku dokonania przez ucznia na terenie szkoły samouszkodzenia lub obecności u ucznia samouszkodzeń bez lub z obecnymi zachowaniami samobójczymi tj. powołania przez placówkę zespołu interdyscyplinarnego w skład, którego wchodzą: dyrektor, wychowawca, psycholog szkolny i/lub pedagog. Do zadań członków zespołu należeć będzie przyjmowanie zgłoszeń i podejmowanie działań interwencyjnych.
Minimalny czas trwania interwencji to 3 miesiące do pół roku. Oddziaływanie 3- miesieczne będzie możliwe szczególnie w przypadku równoległej współpracy najbliższego środowiska ucznia oraz dostępności terminów w poradni czy też ośrodku świadczącego pomoc na rzecz dziecka. W wyjątkowych sytuacjach zespół interwencyjny podejmuje samodzielnie decyzję o przedłużenie długości trwania procedury w dostosowaniu do potrzeb ucznia.
Interwencja 3.5. Procedura postępowania dla nauczycieli specjalistów w przypadku samobójstwa ucznia lub podjętej przez niego próby samobójczej, z uwzględnieniem perspektywy międzysektorowej
Celem interwencji jest wyposażenie dyrektorów szkół i nauczycieli specjalistów, w sposób postępowania w sytuacji podjęcia na terenie szkoły próby samobójczej, w tym próby samobójczej zakończonej zgonem, następnie powrotu ucznia do klasy/szkoły po podjętej próbie samobójczej a także działań ukierunkowanych na klasę ucznia po podjętej próbie samobójczej zakończonej zgonem na terenie szkoły i poza nią.
Interwencja polega na zastosowaniu szczegółowo opisanej procedury postępowania przez nauczycieli specjalistów w przypadku samobójstwa ucznia lub podjętej przez niego próby samobójczej tj. powołania przez placówkę zespołu interdyscyplinarnego w skład, którego wchodzą: dyrektor, wychowawca, psycholog szkolny i/lub pedagog. Do zadań członków zespołu należeć będzie przyjmowanie zgłoszeń i podejmowanie działań interwencyjnych.
Czas trwania procedury zależny jest od rozpoznanego wariantu zdarzenia, w związku z którym podejmowane są:
- Działania natychmiastowe – 24-72h od zdarzenia
- Działania krótkoterminowe – w pierwszym tygodniu od zdarzenia
- Działania długoterminowe – od drugiego tygodnia od zdarzenia do kilku miesięcy, w zależności od potrzeb społeczności szkolnej, lub bezterminowo.
Interwencje Programu 4. Prowadzenie działań integracyjnych uczniów i ich rodzin z doświadczeniem migracji, w tym uchodźców z Ukrainy
Interwencja 4.1. Metoda preparowania tekstów w toku edukacji uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi
Celem interwencji jest wspieranie uczniów z doświadczeniem migracji w nabywaniu języka polskiego jako języka obcego oraz uczeniem się przedmiotów szkolnych w języku polskim. Działanie ma na celu rozwinięcie umiejętności korzystania z metody preparowania (upraszczania) tekstów zawierających nazewnictwo specjalistyczne z przedmiotowych podręczników szkolnych. Metoda ta polega na upraszczaniu tekstu oryginalnego przez usuwanie trudniejszych struktur gramatycznych lub leksykalnych czy parafrazowaniu, tak, aby tekst został dostosowany pod względem formalnym i treściowym do poziomu biegłości językowej, którą reprezentują uczniowie z doświadczeniem migracji. Zabieg wymaga stosowania odpowiednich reguł tworzenia wypowiedzi związanych z aspektem leksykalnym (dobór słownictwa), aspektem składniowym (budowę zdań), aspektem kompozycyjnym i kognitywnym (organizację treści) oraz aspektem wizualnym (typografię i layout tekstu). Metoda może być stosowana na różnych etapach edukacyjnych.
Czas trwania interwencji zależy od potrzeb oraz możliwości rozwojowych i językowych ucznia/ów z doświadczeniem migracji. Proponujemy wykorzystanie jednego tekstu uproszczonego wraz z ćwiczeniami podczas 45 minutowych zajęć.
Interwencja 4.2. Metoda międzykulturowego portfolio w procesie nauczania-uczenia się języka polskiego jako obcego
Celem interwencji jest wsparcie ucznia z doświadczeniem migracji w rozwijaniu kompetencji językowych i świadomości międzykulturowej dzięki zastosowaniu metody międzykulturowego portfolio. Metoda ta polega na trwającym przez cały okres zajęć językowych zbieraniu przez dzieci i młodzież z doświadczeniem migracji materiałów potwierdzających podwyższanie kompetencji w zakresie posługiwania się językiem polskim oraz rozwijanie rozumienia polskiej kultury czy zwyczajów. Proces ten jest dostosowany do wieku ucznia i odbywa się z uwzględnieniem różnych form ekspresji werbalnej i plastycznej.
Interwencja jest przeznaczona dla uczniów szkół podstawowych (klasy 4-8), których znajomość języka polskiego sytuuje się na poziomie podstawowym. Optymalny czas trwania interwencji to 28 godzin dydaktycznych (14 zajęć po 90 min.), minimalny – 14 godzin dydaktycznych (7 zajęć po 90 min.)
Interwencja 4.3. Zwiększenie liczby interakcji między uczniami w czasie lekcji w grupie zróżnicowanej kulturowo
Celem interwencji jest włączenie do codziennych działań nauczyciela, w czasie lekcji przedmiotowych lub innych zajęć z uczniami, aktywności mających służyć zwiększeniu częstotliwości kontaktów między uczniami w klasie co sprzyja integracji i pozwala przeciwdziałać negatywnym zjawiskom, jak izolacja czy stygmatyzacja. Nauczyciel przygotowując i prowadząc lekcję adekwatnie dobiera zadania do pracy grupowej, które wymagają współpracy oraz wprowadza aktywności, dzięki którym uczeń izolowany znajduje się w zróżnicowanych konfiguracjach społecznych; małych lub większych zespołach z wykorzystaniem różnych form podziału na pary/grupy (np. technika Think, Pair, Share). Proponowane działania mogą być stosowane w pracy z uczniami szkół podstawowych i średnich. Minimalny czas trwania interwencji to dwa miesiące. Optymalny czas trwania interwencji – jeden semestr regularnego wykorzystywania proponowanych metod.
Interwencja 4.4. Zarządzanie klasą zróżnicowaną kulturowo
Celem interwencji jest ograniczenie sytuacji występowania wśród uczniów zachowań wykluczających, takich jak: odmowa współpracy, komentarze dyskryminujące i przemoc werbalna, komunikaty i zachowania oparte na stereotypach i uprzedzeniach. Działanie polega na zauważaniu zachowań wykluczających, adekwatnym do sytuacji reagowaniu (np. zachęcaniu do wykonywania pracy w grupie, stosowaniu komunikat typu STOP, odwoływaniu się do zasad ustalonych w klasie. W przypadku, gdy zachowania wykluczające się powtarzają interwencja jest kontynuowana w celu poszukiwania przyczyn takiej sytuacji i wprowadzenia działań naprawczych.
Proponowane działania mogą być stosowane w pracy z uczniami szkół podstawowych i średnich. Minimalny czas trwania interwencji to trzy miesiące. Optymalny czas trwania interwencji – jeden semestr regularnego wykorzystywania proponowanych metod.
Interwencja 4.5. Umiejętność budowania wrażliwego międzykulturowo sposobu komunikowania się z rodzicem dziecka z doświadczeniem migracji
Celem interwencji jest rozwijanie kompetencji wrażliwej międzykulturowo komunikacji z rodzicami ucznia z doświadczeniem migracji. Współpraca z rodzicami dzieci z doświadczeniem migracji może stanowić wyzwanie dla nauczyciela, ze względu na różnice kulturowe, językowe i społeczne, a jednocześnie jest niezbędna by adekwatnie wspierać ucznia. Działanie w ramach interwencji polega na autorefleksji nauczyciela co do własnych doświadczeń w kontaktach z rodzicami dzieci z doświadczeniem migracji, źródeł sukcesów czy przyczyn potencjalnych nieporozumień. Autoewaluacja nauczyciela jest prowadzona w formie gromadzonego dossier opartego na założeniach i technikach podejścia komunikacyjnego skoncentrowanego na rozwiązaniach (PSR).
Działania przeznaczone są dla nauczycieli-specjalistów pracujących z uczniami w każdym wieku (wszystkie etapy edukacyjne). Minimalny czas działania to jeden semestr, optymalny – rok szkolny.
Interwencje Programu 5. Budowanie proinkluzywnego klimatu szkoły
Interwencja 5.1. Rozwijanie umiejętności Porozumienia Bez Przemocy (PBP) w przedszkolu z wykorzystaniem gry planszowej „Żyrafa”
Celem interwencji jest rozwijanie kompetencji społeczno-emocjonalnych dzieci w wieku przedszkolnym oraz zwiększanie zasobów grupowych takich jak poziom empatii, zaufania oraz komunikowania bez przemocy w grupie.
Interwencja polega na wprowadzeniu elementów strategii postępowania Porozumiewania Bez Przemocy w grupie uczniów w wieku przedszkolnym, tj. wyjaśnienie “Czterech kroków dobrej rozmowy” oraz na czym polega język Żyrafy i Język Szakala. Dzieci zaznajomione z koncepcją PBP ćwiczą umiejętności opisywania sytuacji, wyrażania uczuć i potrzeb oraz formułowania próśb za pomocą gry planszowej Żyrafa.
Czas trwania interwencji – 6 tygodni.
Interwencja 5.2. Rozwijanie zdolności do wychodzenia poza własną perspektywę widzenia siebie i świata
Celem interwencji jest rozwijanie umiejętności wychodzenia poza własną perspektywę i dostrzegania argumentów strony przeciwnej, kształtowanie dyspozycji do myślenia otwartego i elastycznego oraz tworzenie nawyku weryfikowania własnych przekonań i otwartości na perspektywę innych osób u młodzieży.Interwencja polega na przeprowadzeniu warsztatów dla młodzieży obejmujących edukację na temat wagi i znaczenia dostrzegania perspektywy innej niż własna, otwartości i elastyczności w myśleniu dla rozumienia innych oraz unikania błędów poznawczych czy zniekształceń.
Czas trwania interwencji – bezpośrednio z uczniami: od jednego do sześciu tygodni, w przypadku na nauczycieli przedmiotu: min. 8 tygodni.
Interwencja 5.3. Współpraca szkoły z organizacją społeczną w zakresie doskonalenia procesów edukacyjnych i wychowawczych
Celem interwencji jest wzmocnienie i uzupełnienie szkoły w realizacji konkretnych potrzeb w zakresie prowadzenia procesów edukacyjnych i wychowawczych (opisanych wyżej) z wykorzystaniem eksperckości i doświadczenia organizacji społecznych, wzbogacenie oferty edukacyjnej szkoły w zakresie rozwijania kompetencji miękkich u uczniów i uczennic i tym samym wzmocnienie konkurencyjności szkoły na rynku usług edukacyjnych, pozyskiwanie wsparcia w zakresie poszukiwania rozwiązania dla niespodziewanych wyzwań poprzez wykorzystanie elastyczności i szybkiego reagowania organizacji społecznych na takie wyzwania, Wzmocnienie w szkole procesów profesjonalizacji kadry pedagogicznej (nauczycieli, wychowawców, psychologa / pedagoga), rozwijanie szkolnego modelu długofalowej współpracy z podmiotami z zewnętrznego otoczenia szkoły. Działanie polega opracowaniu wskazówek dotyczących budowania współpracy z perspektywy szkoły, diagnozie potrzeb edukacyjnych i wychowawczych do wzmacniania w szkole, diagnozie potrzeb i zainteresowań uczniów, analizie działań profilaktyczno-wychowawczych, wskazania odpowiednich form działania do wdrożenia w szkole, konsultacji z Radą Rodziców, jeśli oferta dotyczy bezpośredniej pracy z uczniami, ustaleniu harmonogramu działań, stworzeniu odpowiednich warunków w szkole sprzyjających włączaniu się w działania proponowane przez organizacje społeczne.
Czas trwania interwencji – od 2 miesięcy do całego roku szkolnego.
Interwencja 5.4. Działania wspierające uczniów z zaburzeniami w komunikacji wynikającymi ze zjawiska przemocy
Celem interwencji jest zwrócenie uwagi na problem przemocy werbalnej. Zaburzenia komunikacji są jednym z największych zagrożeń dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Działanie polega na wyposażeniu uczniów w wiedzę na temat zaburzeń komunikacji, wynikających z przemocy, w wiedzę na temat rozpoznawania, nazywania i rozumienia emocji, w wiedzę i kompetencje dotyczące identyfikacji własnych potrzeb i strategii realizacji ich, w kompetencje niezbędne do budowania pewności siebie i stosowania właściwych strategii komunikacyjnych (np. asertywna odmowa).
Czas trwania interwencji – minimalny czas: 3 spotkania x 135 minut.
