Streszczenie
Joanna Landy przez pięćdziesiąt lat swojej działalności naukowej, oświatowej i popularyzatorskiej przyczyniła się do zmniejszenia problemu analfabetyzmu w powojennej Polsce. Naświetliła też zagadnienia związane z analfabetyzmem funkcjonalnym i brakiem wsparcia instytucjonalnego dla uczących się dorosłych. Celem artykułu jest przedstawienie dorobku naukowego Landy w świetle współczesnej wiedzy o nabywaniu czytania oraz aktualnych problemów z czytaniem dorosłych Polaków. W artykule omawiam i cytuję napisane przez Landy podręczniki dla dorosłych uczących się czytać na kursach początkowych, a także przygotowane przez nią opracowania naukowe. Przedstawiam badanie losów absolwentów kursów dla dorosłych analfabetów zrealizowane po piętnastu latach od zakończenia akcji alfabetyzacyjnej. Prezentuję też unikalne badanie materiałów autobiograficznych przepro-
wadzone w formie konkursu pamiętnikarskiego. Wzięli w nim udział dorośli, którzy sami, nieformalnie i bez kursów, nauczyli się czytać. Opowiadam również o idei samokształcenia i uczenia przez całe życie, której propagatorką w Polsce była Joanna Landy. Pomimo ostatecznego wyeliminowania w Polsce analfabetyzmu rozumianego jako zupełna niepiśmienność, dorośli Polacy wciąż zmagają się z problemem analfabetyzmu funkcjonalnego, a więc z rozumieniem i wykorzystaniem tekstów w praktyce. Wskazuje na to m.in. badanie OECD PIAAC. Źródeł tego stanu rzeczy można doszukiwać się już w polityce edukacyjnej lat powojennych i prześledzić je, korzystając z dorobku naukowego Landy.
DOI: 10.24131/3724.240301
How to learn to read as an adult? Joanna Landy-Tołwińska's struggle against illiteracy
Abstract
Joanna Landy significantly contributed to reducing illiteracy in post-war Poland throughout her fifty years of academic, educational, and popularizing activities. Additionally, she highlighted issues relating to functional illiteracy and the lack of institutional support for adult learners. This article aims to present Landy's scientific achievements considering contemporary knowledge about reading acquisition and the current state of reading difficulties among Polish adults. In the article, I discuss and cite textbooks for adults learning to read at introductory courses developed by Landy, and her scholarly publications. I present a study of the life trajectories of graduates from adult literacy courses conducted fifteen years after the literacy campaign ended. I also showcase a unique study of autobiographical materials collected in a memoir-writing contest, in which adults who learned to read on their own, informally and without courses, participated. Additionally, I delve into self-education and lifelong learning, which Joanna Landy advocated for in Poland. Despite the ultimate eradication of illiteracy, understood as complete illiteracy, in Poland, Polish adults still struggle significantly with functional illiteracy—understanding and using texts in practice, as highlighted by the OECD PIAAC study. The roots of this situation can be traced back to the educational policies of the post-war years, which can be explored through Landy's academic legacy.