Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych (KAPP) to zestaw narzędzi diagnostycznych opracowanych przez ekspertów z Instytutu Badań Edukacyjnych (lider) i SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego (partner) w ramach projektu "Opracowanie i upowszechnienie narzędzi diagnostycznych do oceny zdolności poznawczych dzieci i młodzieży". Zadanie realizowano w latach 2018–2022 , a prace były współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Efektem działań było przygotowanie i upowszechnienie spójnego zestawu nowoczesnych narzędzi do oceny funkcjonowania poznawczego dzieci i młodzieży od 3 miesiąca życia do ukończenia 25 roku życia. W skład zestawu wchodzą:
- komputerowa bateria testów poznawczych (określana skrótem KAPP_A);
- skale obserwacyjne do oceny tej sfery rozwoju przeznaczone dla rodziców i nauczycieli (których skrócona nazwa rozpoczyna się skrótem KAPP_S);
- materiały postdiagnostyczne wspomagające pracę z dziećmi i młodzieżą wymagającymi stymulacji rozwoju poznawczego.
Komplety podręczników do zestawu narzędzi KAPP trafiły do poradni w całej Polsce we wrześniu 2022 roku. Aplikacja KAPP dostępna jest tutaj.
W baterii KAPP narzędziem do bezpośredniego badania dzieci i młodzieży jest aplikacja komputerowa (KAPP_A), której struktura obejmuje cztery główne sfery funkcjonowania poznawczego, tj. funkcje wykonawcze podstawowe i złożone), percepcję, mowę i pismo (komunikację pisemną). Aplikacja komputerowa sama wybiera i sortuje testy odpowiednio do wpisanego przez diagnostę wieku dziecka oraz wskazanej grupy SPE (o ile istnieje taka potrzeba). Podpowiada też możliwe do wykorzystania skale obserwacyjne.
Zestaw narzędzi diagnostycznych KAPP
Przygotowany zestaw narzędzi diagnostycznych został opracowany w sposób uwzględniający specjalne (indywidualne) potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży z następującymi zaburzeniami rozwojowymi:
- niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim;
- dysfunkcją wzroku;
- dysfunkcją słuchu;
- zaburzeniem ze spektrum autyzmu;
- zaburzeniem komunikacji językowej;
- zaburzeniem uczenia się (przede wszystkim z dysleksją);
- ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi).
Ponadto KAPP ma służyć ocenie różnych funkcji poznawczych u osób:
- z ponadprzeciętnym potencjałem poznawczym;
- z doświadczeniem migracji.
Możliwość diagnozy funkcji wykonawczych, percepcyjnych i komunikacyjnych w porównywalny sposób w grupach o różnego typu ograniczeniach była istotnym celem przyjętym w trakcie realizacji zadań projektu. Dlatego też opracowując aplikację komputerową KAPP_A, która służy do bezpośredniego badania dzieci i młodzieży uwzględniono zasady uniwersalnego projektowania oraz standardy WCAG (Web Content Accessibility Guidelines, wytyczne dla dostępności treści internetowych) w konstruowaniu testu. Dodatkowo wprowadzono możliwość wykorzystania różnego rodzaju dostosowań niezbędnych do adekwatnej diagnozy dzieci i młodzieży z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi(np. możliwość powiększania czcionki w testach dla osób słabowidzących oraz uruchomienia lektora posługującego się językiem migowym; czy też podawanie instrukcji w języku ojczystym w przypadku osób z doświadczeniem migracji). Zaimplementowane dostosowania wdrożono na tyle, na ile możliwe było zachowanie trafności teoretycznej narzędzia oraz obiektywności związanej z maksymalnie zbliżonymi warunkami prowadzenia badania.
Znormalizowana diagnoza i materiały postdiagnostyczne
Testy zostały znormalizowane na ogólnopolskiej próbie dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Są przeznaczone także do diagnozy uczniów z niepełnosprawnościami i specjalnymi (indywidualnymi) potrzebami edukacyjnymi , w tym tych grup, które są objęte edukacją do 25 roku życia. W zależności od wieku badanej/badanego testy mają różną formę i zawierają inne zadania. Dla wszystkich grup zostały opracowane profile funkcji poznawczych. Dzięki takiemu ujęciu możliwe jest podniesienie efektywności diagnozowania, kształcenia i wsparcia rozwoju poznawczego dzieci i młodzieży.
Zastosowanie narzędzi składających się na system diagnostyczny KAPP daje możliwość kompleksowej diagnozy funkcjonowania poznawczego. Na podstawie jej wyniku specjalista może zaplanować i podjąć określone działania postdiagnostyczne. Realizacja planu tych oddziaływań w sferze poznawczej wymaga zazwyczaj zastosowania w pracy odpowiednich materiałów. W ramach baterii KAPP przygotowano zestaw gier dydaktycznych, scenariuszy zajęć i kart pracy przeznaczonych do wspierania rozwoju badanych funkcji u osób w określonym wieku, a aplikacja KAPP_A podpowiada automatycznie te najlepiej dostosowane do wieku i potrzeb badanego uwzględniając jednocześnie wyniki diagnozy.
Opracowane materiały postdiagnostyczne są elementem procesu diagnostycznego, który uwzględnia kompleksowe rozpoznanie potrzeb i możliwości osoby oraz optymalne wspieranie jej rozwoju. Mają one za zadanie służyć dziecku, wspomagając jego rozwój w różnych obszarach, ale też być pomocą dla rodziców i specjalistów (psychologów, pedagogów, logopedów, nauczycieli przedmiotów). Z tego powodu w ramach materiałów postdiagnostycznych opracowano również skale obserwacyjne do oceny postępów rozwojowych i oceny skuteczności interwencji, które sprawiają, że diagnoza zainicjowana w poradni może być kontynuowana i rozwijana w oparciu o dane zbierane w środowisku domowym. Przygotowane poradniki dla rodziców i nauczycieli pozwalają włączyć w proces wspierania rozwoju dziecka także jego najbliższe otoczenie.
KAPP w liczbach
Projekt trwał od 2018 r. i do kwietnia 2023 r. Testy i kwestionariusze zostały znormalizowane na ogólnopolskiej próbie dzieci i młodzieży w wieku od 3 miesięcy do 25 lat, łącznie 1998 (w tym 390 do lat 3) osób z populacji ogólnej oraz 3390 osobach ze z specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Na wszystkich etapach projektu zostało przebadanych łącznie ok. 9 tys. dzieci i młodzieży.
Aplikacja komputerowa zawiera 31 różnorodnych testów do badania funkcji poznawczych dzieci i młodzieży oraz kilkanaście kwestionariuszy i skal obserwacyjnych przeznaczonych do opisu zdolności poznawczych przez nauczycieli i rodziców.
Opracowano ponad 700 materiałów postdiagnostycznych, czyli scenariuszy zajęć, gier dydaktycznych, kart pracy, prezentacji, ulotek, arkuszy obserwacyjnych oraz poradników. Są one przeznaczone dla specjalistów, rodziców i nauczycieli jako materiały wspierające rozwój dzieci i młodzieży w obszarach diagnozowanych baterią KAPP.