PL

Flaga Unii Europejskiej, na środku okrąg z żółtych gwiazd na granatowym tle, pod spodem podpis: Dofinansowane przez Unię europejską

Wystąpienie dr Tomasza Knopika "Jak tworzyć uniwersalne środowisko do uczenia się przy zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych uczniów?"

Podczas konferencji „Kariera bez barier w świecie zróżnicowanych potrzeb i możliwości", ekspert IBE, dr Tomasz Knopik mówił o pojęciu uniwersalności w nauczaniu. Wskazał na to, jak ważne jest tworzenie środowiska, które sprzyja uczeniu się nas wszystkich, nie tylko indywidualności.

Według dr. Tomasza Knopika środowiska zróżnicowane dają większą szansę na rozwój oraz sprzyjają kreatywności i tworzeniu tego, co nowe, oryginalne i sensowne. Ponadto służą konfrontacji różnych perspektyw, a także kształtują myślenie dialogiczne otwarte na różne punkty widzenia i na krytykę. Budują kompetencje komunikacyjne. Powinniśmy jednak „w większym stopniu myśleć nie o tym, co nas różni, jakie mamy różne cechy, ale zastanówmy się jakie są potrzebne wspólne kompetencje do tego, żebyśmy razem, we współpracy, kooperatywnie mogli się uczyć”.

"Współczesna psychologia podchodzi bardzo optymistycznie do braków kompetencyjnych, wszystkiego możemy się nauczyć. Możemy nauczyć się kreatywności poprzez odpowiednie treningi. Właściwe bilansowanie swojego życia to jest też pewna kompetencja, której możemy się nauczyć, aby podnieść swój życiowy dobrostan. Możemy nauczyć się samowiedzy, aspektu związanego z pozytywnym obrazem samego siebie. Problem tylko polega na tym, że nie uczymy tego. Zakładamy, że jest to coś, co na jakimś etapie rozwojowym wytworzy się, że będzie to jakieś kryterium dojrzałości, ale skoro mamy narzędzia do tego, żeby te aspekty zasobów transferowalnych rozwijać, to myślę, że powinniśmy do tego dążyć" - wyjaśnił.

Zdaniem dr. Knopika spośród wielu potrzeb najwięcej mamy potrzeb uniwersalnych, takich jak potrzeba afiliacji, sensowności uczenia się, efektywnego komunikowania się czy czerpania satysfakcji z własnego życia. Te, podobne dla wszystkich potrzeby, łączą nas jako grupę. Potrzeby specjalne pojawiają się wtedy, kiedy te uniwersalne nie mogą być zaspokojone.

"Specjalne potrzeby bardzo często wynikają z różnego rodzaju barier środowiskowych, społecznych, pewnie też z zasobów intraindywidualnych, ale najczęściej pojawiają się jako odpowiedź na niezaspokojone potrzeby uniwersalne".

Trzeba zatem dążyć do „złotego środka”, żeby w obliczu różnic między nami skupić się na tym, co daje nam podstawę tworzenia środowiska sprzyjającego uczeniu się i zaspokajającego potrzeby uniwersalne. W dobie myślenia o zróżnicowaniu potrzeb szukamy różnic wychodząc z założenia, że każdy ma swój indywidualny potencjał, więc powinniśmy się na nim skupić i go rozwijać. Jednak przy tym podejściu nie można zapominać o tym, co jest wspólne.

"Bo jeśli tego nie weźmiemy pod uwagę, to wszystkie idee związane z edukacją włączającą, jak projektowanie uniwersalne, myślenie o regułach dostępności, które pozwolą tworzyć środowisko nie takie, które daje wytyczne: ucz się w domu, indywidualnie, edukacja domowa – tylko zamiast tego twórzmy środowisko, które sprzyja wspólnemu uczeniu się w grupie, w klasie. Takie myślenie jest konieczne, żebyśmy te potrzeby uniwersalne też uwzględnili".

Dr Knopik odniósł się także do koncepcji autodeterminacji, w ramach której badacze zastanawiają się, w jakich warunkach człowiek optymalnie rozwija się – także w szkole. Scharakteryzował on trzy fundamentalne potrzeby ludzi, których realizacja wpływa na nasz rozwój:

  • Potrzeba przynależności – „kiedy jesteśmy w grupie osób, która ma ustalone wspólne cele do realizacji. Możemy skupić się wówczas na tym, co jest sensowne.”
  • Potrzeba kompetencji – „kiedy wyzwania dostosowane są do możliwości i ja wiem po co to robię – mam zinterioryzowany sens, wiem, jakie jest przełożenie na kompetencje, na moje życie, jakie jest zastosowanie w kontekście uczenia się danych informacji.”
  • Potrzeba autonomii – „możliwość współuczestniczenia, partycypacji w tym, co się dzieje w szkole, w naszym życiu. Wtedy kiedy mamy na coś wpływ w większym stopniu się angażujemy i oczywiście jesteśmy za to współodpowiedzialni. W momencie kiedy ktoś coś narzuca z góry i mamy to wykonywać bardzo często psychologicznie to odtrącamy.”

Podsumowując swoją prelekcję, dr Kopik dodał, że „IBE realizuje projekty, które dostarczą narzędzi metodycznych jak tworzyć uniwersalne środowisko uczenia z poszanowaniem indywidualnych zasobów i potrzeb ale skupieniu się na tym, co nas łączy. To jest klucz do tego abyśmy mówili o szkole jako wspólnocie, a nie skupiali się na aspekcie ciągłej indywidualizacji. To jest istotne, ale myślimy jednak cały czas o systemie uczenia się, o integrowaniu i budowaniu wspólnoty i tworzeniu środowiska, które będzie te trzy potrzeby zaspokajać.”