Instytut Badań Edukacyjnych na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej realizuje zadanie Jak wspierać uczniów w samodzielnym uczeniu się?
Cel
Celem zadania jest opracowanie kompleksowego systemu działań wspierających społeczność szkolną w realizacji zaleceń wynikających z rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 22 marca 2024 zmieniające rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2024 poz. 438).
Grupa docelowa
Działaniami projektu zostaną objęci uczniowie i ich rodzice/opiekunowie, nauczyciele i dyrektorzy szkół. Dla każdej z grup zostaną przygotowane adekwatne pomoce tj. publikacje, grafiki, plakaty oraz wskazówki i rekomendacje.
Opis
Nadmierna ilość prac domowych w polskich szkołach stała się przedmiotem dyskusji w kontekście ich niekorzystnego wpływu na dobrostan psychiczny, społeczny a nawet fizyczny uczniów. Badania pokazały, że nadmiar prac domowych nie przekłada się na efektywność procesu edukacyjnego i wyniki osiągane przez uczniów.
W edycji 2022 roku międzynarodowego badania PISA diagnozującego poziom umiejętności w czytaniu, matematyce i naukach przyrodniczych, zapytano uczniów i uczennice (w wieku 15 lat) m.in. o „prace domowe”. Odpowiedzi w Polsce wskazywały, że zajmują one 6,6 godziny tygodniowo. Dla porównania, studenci w Finlandii i Korei zadeklarowali, że poświęcają mniej niż trzy godziny tygodniowo na odrabianiu zadań domowych. Skrajnym przypadkiem są uczniowie z Szanghaju, którzy deklarują poświęcać aż 14 godzin tygodniowo na prace domowe.
Doświadczenia międzynarodowe są więc zróżnicowane. Niemniej, biorąc pod uwagę to, że średnia liczba godzin poświęconych na prace domowe w krajach OECD to ok. 5 godzin, można uznać, że polscy uczniowie poświęcają średnio około 1,5 godziny więcej na prace domowe niż uczniowie innych krajów OECD.
Praca domowa może być uznawana za problematyczną z kilku powodów:
Nadmiar obciążenia: zbyt duża ilość prac domowych może prowadzić do nadmiernego obciążenia uczniów, co może negatywnie wpływać na ich zdrowie psychiczne i fizyczne. Praca domowa zajmuje czas, który uczniowie mogliby przeznaczyć na odpoczynek, aktywność fizyczną, czas z rodziną, kontakty z rówieśnikami, rozwijanie własnych zainteresowań czy zajęcia pozaszkolne.
Nierówności społeczne: Nie wszyscy uczniowie mają równe szanse i możliwości wykonania prac domowych. Uczniowie z ograniczonym dostępem do zasobów edukacyjnych, takich jak dostęp do internetu, materiałów czy wsparcia rodziny, mogą mieć utrudnioną możliwość wykonania zadań domowych na odpowiednim poziomie, co może prowadzić do pogłębiania nierówności społecznych i niekorzystnie wpływać na osiągane wyniki w nauce - nauczyciele często oceniają jedynie efekty pracy, które mogą różnić się ze względu na dostęp ucznia do odpowiednich zasobów. Istotnie, że w każdym kraju uczestniczącym w badaniu PISA 2012 stwierdzono, że uczniowie uprzywilejowani społeczno-ekonomicznie poświęcają zadaniom domowym średnio o 1,6 godziny więcej niż uczniowie o niższym statusie społeczno-ekonomicznym.
Brak dowodów na efektywność: Pomimo powszechnego przekonania, że praca domowa przyczynia się do lepszych wyników edukacyjnych, badania wskazują na mieszane rezultaty. Niektóre badania sugerują, że praca domowa może być mało skuteczna w poprawianiu osiągnięć uczniów, a nawet może mieć negatywny wpływ na ich motywację i zainteresowanie nauką.
Wysoki poziom stresu: praca domowa może być źródłem stresu i presji dla uczniów, szczególnie jeśli mają oni liczne obowiązki pozaszkolne czy problemy rodzinne. Nadmiar prac domowych może prowadzić do chronicznego stresu, który negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne uczniów. Szczególnie wówczas gdy uczeń nie potrafi samodzielnie wykonać/rozwiązać zadania i nie ma w tym zakresie wsparcia. Stres i przeciążenia generują także zadania, które wykraczają poza możliwości (w tym możliwości poznawcze) danego ucznia.
W efekcie, istnieje pilna potrzeba zmiany myślenia o roli i znaczeniu prac domowych w kontekście diagnozowania, monitorowania osiągnięć edukacyjnych uczniów i w konsekwencji wspomagania rozwoju uczniów poprzez wzmacnianie ich zasobów. Warto uwzględnić zapotrzebowanie współczesnego, zmieniającego się rynku pracy, do aktywnego uczestnictwa w którym uczniowie przygotowują się w szkole - wymaga on rozwiniętej umiejętności uczenia, samodzielności, podejmowania inicjatywy, umiejętności rozwiązywania problemów (por. ZSU 2030). Dlatego ważna jest kwestia jakości i celowości zadawanych prac domowych, tak aby aby służyły one faktycznemu rozwojowi ucznia, także w kontekście przygotowywania go do tranzycji na rynek pracy.
Działania
Działania przewidziane do realizacji w projekcie mają na celu opracowanie kompleksowego systemu działań wspierających społeczność szkolną w realizacji zaleceń wynikających z projektu rozporządzenia, poprzez:
- Opracowanie materiałów informacyjnych dla nauczycieli klas I-III i klas IV-VIII szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych pt.: “Jak wspierać uczniów w samodzielnym uczeniu się?
- Opracowanie vademeców dla dyrektorów, nauczycieli, uczniów klas I-III, IV-VIII i szkół ponadpodstawowych i rodziców nt.: Jak wspierać samodzielne uczenie się?
- Opracowanie webinarów i filmów dla wszystkich grup odbiorców oraz ich upowszechnianie.
Rezultaty
- Przygotowanie zestawu materiałów informacyjnych dla nauczycieli klas I-III, IV-VIII i szkół ponadpodstawowych pt.: "Jak wspierać uczniów w samodzielnym uczeniu się?”
- Przygotowania vademeców dyrektorów szkół, nauczycieli i rodziców uczniów klas: I-III, IV-VIII i szkół ponadpodstawowych nt. jak wspierać proces samodzielnego uczenia się?
- Przeprowadzenie webinarów dla nauczycieli, dyrektorów szkół i rodziców/opiekunów uczniów
- Przygotowanie filmów dla uczniów I-III, IV-VIII i szkół ponadpodstawowych.
Umowa podpisana 29.03.2024
