IBE PIB

Raport zawiera przegląd i syntezę danych i wiedzy o sytuacji uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji i uchodźstwa w polskich szkołach po 2004 roku ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży przybyłych z Ukrainy po 2022 roku. W opracowaniach dotyczących uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji i uchodźstwa w polskim systemie edukacji brakowało dotychczas całościowego ujęcia tej problematyki. Raport jest próbą krytycznego podsumowania polskich doświadczeń z perspektywy dwóch dekad, zbiera bowiem różne ujęcia i perspektywy badawcze – od refleksji socjologiczno-pedagogicznej i omówienia rozwiązań systemowych po doświadczenia konkretnych placówek oświatowych i przykłady dobrych praktyk. Stanowi więc szerokie źródło wiedzy o uczniach i uczennicach z obywatelstwem niepolskim, a przede wszystkim o narzędziach wspomagających ich integrację oraz edukację. Raport jest skierowany do szerokiego grona podmiotów biorących udział w procesie kształtowania polityki i praktyki edukacyjnej w obszarze integracji dzieci i młodzieży z doświadczeniem migracji i uchodźstwa w Polsce oraz wszystkich osób zainteresowanych tematem migracji i edukacji.

Przygotowanie i wdrożenie zmian w systemie edukacji to duże przedsięwzięcie – projekt rozciągnięty w czasie. Tak jak nie da się zbudować domu bez projektu czy podróżować bez mapy, tak nie da się ocenić skuteczności edukacji, nie wiedząc, do czego ma ona prowadzić. Podróż tę rozpoczęto od przygotowania Profilu absolwenta i absolwentki szkoły podstawowej i przedszkola – drogowskazu wskazującego kierunek całościowej i spójnej zmiany systemu edukacji w Polsce. Kontynuacją tych prac jest Profil absolwenta i absolwentki szkoły ponadpodstawowej. Przedstawia on, na jakich wartościach, kompetencjach i wiedzy powinno się koncentrować kształcenie na tym etapie edukacji, aby jak najlepiej przygotować uczniów i uczennice do życia i wspierać ich rozwój. Dokument opracowano w oparciu o Profil absolwenta i absolwentki szkoły podstawowej i przedszkola oraz informacje zwrotne zebrane w procesie konsultacji prowadzonych od marca do czerwca 2025 roku. Dzięki temu Profil będzie dostosowany do pierwszego etapu edukacji oraz realiów i specyfiki polskiego systemu edukacji.

Publikacja zawiera opinie nauczycielek i nauczycieli o obecnych podstawach programowych, proponowanych i postulowanych zmianach w tym obszarze, a także prezentuje spostrzeżenia wyrażane w ankietach oraz podczas spotkań, które odbyły się w pierwszych miesiącach 2025 roku. Zgromadzony materiał dotyczy wychowania przedszkolnego, edukacji wczesnoszkolnej oraz klas IV–VIII szkoły podstawowej. Jest pogłębioną i zbiorczą wersją wcześniejszych analiz udostępnionych zespołom eksperckim w trakcie opracowywania propozycji nowych podstaw programowych. Szczególną uwagę poświęcono opiniom dotyczącym kompetencji poznawczych, osobistych i społecznych oraz sprawczości uczniów, nawiązując do zapisów Profilu absolwenta i absolwentki. Uwzględniono potrzeby urealnienia i uspójnienia treści oraz zadbania o korelację międzyprzedmiotową, a także te związane z warunkami realizacji podstaw w szkołach. W ankietach i spotkaniach wzięły udział tysiące nauczycielek i nauczycieli. W raporcie oddano im głos, z przekonaniem, że praktyczne spojrzenie na edukację jest kluczowe w projektowaniu i wdrażaniu zmian w polskiej szkole.