DOI: 10.24131/3724.250410
Abstract
Recent debates in education often describe digitalization as the “end of writing” or the decline of literacy. This paper challenges that view, arguing instead that digital transformation reshapes literacy into hybrid forms where analogue and digital practices coexist. The study analyzes the interrelations between analogue and digital modes of learning, examining how their balanced integration can enhance cognitive development and educational equity in the post-digital era. Combining critical review with insights from the anthropology of the word and linguistic practices, this study draws on qualitative findings, educational reports, and policy documents to contextualize emerging hybrid learning models. The analysis shows that analogue competencies such as handwriting, deep reading, memorization, and mental calculation remain essential for cognitive grounding and comprehension. At the same time, overreliance on commercial digital infrastructures risks deepening inequalities, weakening public oversight, and encouraging superficial, automation-dependent learning. Two conceptual frameworks are proposed: new lecto-orality, which highlights the continuity of oral, written, and digital practices, and the Digital Lowest Common Denominator (DLCD), which promotes accessible, sustainable and pedagogically driven digital tools. The paper advocates for a hybrid educational paradigm that integrates analogue and digital learning through a capacity-first approach, supporting “analogue education for students, media education for teachers”. Such an approach strengthens critical thinking and resilience to technological obsolescence.
Mit „końca pisania” i hybrydowe modele uczenia się: równowaga między cyfrowym i analogowym jako wyzwanie dla systemu edukacyjnego
Streszczenie
Współczesne debaty o edukacji często przedstawiają cyfryzację jako „koniec pisma”: przejaw upadku umiejętności pisania i czytania. Artykuł ten podważa tę narrację, argumentując, że transformacja cyfrowa przekształca piśmienność w formy hybrydowe, w których praktyki analogowe i cyfrowe współistnieją. Artykuł poddaje analizie relacje między analogowymi a cyfrowymi trybami uczenia się oraz to, w jaki sposób ich zrównoważona integracja może wspierać rozwój poznawczy i równość edukacyjną w epoce postcyfrowej. Artykuł krytyczny przegląd literatury z perspektywą antropologii słowa i praktyk językowych, opierając się na danych jakościowych, raportach edukacyjnych i dokumentach polityki oświatowej w celu kontekstualizacji hybrydowych modeli uczenia się. Wyniki wskazują, że kompetencje analogowe, takie jak pisanie odręczne, pogłębione czytanie, zapamiętywanie i rachunek pamięciowy, pozostają kluczowe dla zakotwiczenia poznawczego i rozumienia, podczas gdy nadmierne poleganie na komercyjnych infrastrukturach cyfrowych może pogłębiać nierówności i osłabiać refleksyjność procesu uczenia się. W artykule zaproponowano dwa pojęcia ramowe: nową lektooralność, opisującą ciągłość praktyk ustnych, pisemnych i cyfrowych, oraz Cyfrowy Najmniejszy Wspólny Mianownik (DLCD), postulujący dostępne i pedagogicznie uzasadnione rozwiązania cyfrowe. Autorzy artykułu opowiadają się za hybrydowym paradygmatem edukacyjnym integrującym uczenie analogowe i cyfrowe w podejściu zorientowanym na rozwój kompetencji, wspierającym zasadę „edukacja analogowa dla uczniów, edukacja medialna dla nauczycieli”. Takie podejście wzmacnia myślenie krytyczne i odporność na szybką dezaktualizację rozwiązań i narzędzi technologicznych.