Polscy uczniowie wśród najlepszych na świecie. Znamy wyniki międzynarodowego badania PISA 2018

Polscy uczniowie w rozumowaniu matematycznym wyprzedzają w Unii Europejskiej wszystkich poza młodymi Estończykami. W rozumieniu tekstu polska młodzież zajmuje 4. miejsce wśród krajów Unii, a w rozumowaniu w naukach przyrodniczych jest na 3. pozycji. We wszystkich trzech obszarach objętych badaniem wyniki polskich uczniów są powyżej średniej dla krajów OECD i lokują ich w światowej czołówce. Najlepsze wyniki w badaniu osiągnęli uczniowie z 4 regionów Chin, Hongkongu, Singapuru i Makao. W badaniu PISA 2018 wzięło udział ponad 660 tys. uczniów z 79 krajów i regionów świata.

PISA 2018

Badanie PISA (Programme for International Student Assessment) organizowane jest przez międzynarodowe konsorcjum nadzorowane przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz przedstawicieli krajów członkowskich. Jest to największe badanie umiejętności uczniów na świecie, realizowane co trzy lata we wszystkich krajach członkowskich OECD, a także w kilkudziesięciu innych państwach. Polska uczestniczy w nim od samego początku, czyli od roku 2000. Polską edycję badania przeprowadził zespół naukowców z Instytutu Badań Edukacyjnych, a finansowanie zapewniło Ministerstwo Edukacji Narodowej.    

Badanie PISA pokazuje poziom i zróżnicowanie umiejętności piętnastolatków, które rozwijane są w trakcie edukacji szkolnej, jak i poza szkołą.

W każdej edycji PISA nacisk położony jest na jedną spośród trzech dziedzin: rozumowanie matematyczne, rozumienie czytanego tekstu lub rozumowanie w naukach przyrodniczych. W badaniu PISA 2018 dziedziną wiodącą było rozumienie czytanego tekstu.

W 2018 r. w badaniu uczestniczyło 79 krajów i regionów, a liczba przebadanych uczniów przekroczyła 660 tys. Polskę reprezentowało 5653 młodych Polaków z 227 szkół.

Główne wyniki PISA 2018

Średni wynik polskich uczniów w dziedzinie rozumienia czytanego tekstu wyniósł 512 punktów. Był to jeden z najwyższych wyników na świecie. Znacząco lepsze wyniki uzyskali tylko uczniowie z krajów azjatyckich – Chin (a właściwie czterech chińskich regionów biorących udział w badaniu: z Pekinu, Szanghaju, Jiangsu, Guangdongu) i Singapuru, a także uczniowie z Estonii, Kanady i Finlandii. Wynik polskich piętnastolatków był zbliżony do wyników uczniów z Korei Południowej, Szwecji, Nowej Zelandii, Irlandii i Stanów Zjednoczonych (różnice były nieistotne statystycznie), a znacznie lepszy od wyników uczniów z Czech, Niemiec, Francji czy Rosji.  

Bez samodzielnego rozwiązywania problemów w różnych obszarach wiedzy i umiejętności nie sposób myśleć o sukcesie zawodowym czy aktywnym i satysfakcjonującym funkcjonowaniu w dorosłym życiu. Badanie PISA weryfikuje czy uczniowie potrafią praktycznie i skutecznie wykorzystywać wiedzę teoretyczną, na przykład do analizy i prognozowania różnych zjawisk, odróżniania faktów naukowych od opinii, do stawiania hipotez i weryfikowania ich. Polska młodzież radzi sobie z tym całkiem dobrze – komentuje wyniki PISA 2018 dr hab. Piotr Stankiewicz, dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych.

W dziedzinie rozumowania matematycznego polscy piętnastolatkowie uzyskali wynik 516 punktów, o 27 punktów więcej niż średnia dla krajów OECD. Najlepsze wyniki osiągnęli uczniowie z krajów lub regionów Azji, m.in. z Chin, Singapuru, a także Makao, Hongkongu, Japonii i Korei Południowej. Oprócz krajów azjatyckich wynik istotnie wyższy od Polski uzyskało tylko jedno państwo europejskie: Estonia. Wyniki nieodróżnialne statystycznie od wyniku polskich uczniów uzyskali uczniowie z Holandii, Szwajcarii i Kanady. Pozostałe 66 krajów lub regionów biorących udział w badaniu miało wyniki niższe niż Polska.

W rozumowaniu w naukach przyrodniczych Polscy uczniowie uzyskali średni wynik 511 punktów, co plasuje ich na 3. miejscu wśród krajów Unii Europejskiej. Wynik ten był o 22 punkty wyższy od średniej dla OECD. Wynik młodych Polaków był zbliżony do wyników piętnastolatków z Hongkongu, Tajwanu, Nowej Zelandii, Słowenii i Wielkiej Brytanii – różnice między Polską a tymi krajami były nieistotne statystycznie.

Trend wzrostowy

PISA 2018 pokazuje, że odsetek uczniów osiągających najniższe wyniki w zakresie rozumienia czytanego tekstu był w Polsce bardzo podobny do poprzedniej edycji badania (PISA 2015) i wyniósł 14,6%. Jednakże warto zauważyć, że w 2000 r. w tej kategorii znalazł się niemal co czwarty uczeń w Polsce (23%). Kolejne edycje badania pokazywały, że odsetek osób na najniższych poziomach umiejętności systematycznie spadał. Od 2009 roku wynosił on mniej niż 15%, co oznacza, że Polska jako jeden z nielicznych krajów UE osiągnęła wskaźnik, który postawiły sobie za cel kraje Unii. Zauważalny jest również wzrost odsetka uczniów osiągających najwyższe wyniki: w roku 2000 było to tylko 6% , obecnie – 12,2%. Uwidacznia się także różnica między Polską a krajami OECD, gdzie w grupie o najniższych wynikach znalazło się 23% uczniów, a odsetek badanych z najlepszymi wynikami to 8%.

PISA mierzy umiejętności podstawowe, które są niezbędne do funkcjonowania w coraz bardziej złożonym świecie. Badanie PISA pokazuje, że polska szkoła bardzo dobrze radzi sobie z tym zadaniem. Należymy do nielicznej grupy krajów, którym udało się w ciągu kilkunastu lat poprawić wyniki osiągane przez uczniów. Jest to zasługa konsekwentnego podkreślania znaczenia umiejętności rozumowania, argumentacji i interpretacji w nauczaniu głównych przedmiotów szkolnych – mówi dr Michał Sitek, kierownik Zespołu Badań Międzynarodowych IBE.

Utrzymuje się duża różnica między chłopcami i dziewczętami pod względem stopnia opanowania umiejętności rozumienia czytanego tekstu. W Polsce poniżej dwóch najniższych poziomów (w sześciostopniowej skali) znalazł się co piąty chłopiec i tylko co dziesiąta piętnastolatka, z kolei na poziomach 5 i 6 usytuowało się 9,6% chłopców i 14,8% dziewcząt. Różnice wyników między chłopcami i dziewczętami nie są typowo polską specyfiką i można je dostrzec też w innych krajach.

Wynik polskich uczniów w dziedzinie rozumowania matematycznego osiągnięty w 2018 r. jest o 12 punktów wyższy od wyniku z poprzedniego badania w 2015 r. Z kolei jest on podobny do wyniku z 2012 r., który był najwyższy w Unii Europejskiej i najwyższy w historii polskich edycji badania PISA.

Z satysfakcją należy odnotować spadek odsetka uczniów o najniższych umiejętnościach rozumowania w naukach przyrodniczych. W roku 2015 odsetek ten wnosił 16,2% - obecnie to 13,8%. Z kolei wzrósł odsetek uczniów na najwyższych poziomach umiejętności – teraz to 9,3% (w poprzednie edycji PISA 2015 - 7,3%). Podobnie, jak w przypadku umiejętności matematycznych i rozumienia tekstu, także tutaj porównanie wyników uczniów z Polski z ich rówieśnikami z krajów OECD wypada korzystnie dla młodych Polaków. Średni wynik OECD to 22% uczniów na najniższym poziomie umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych, a tylko 6,8% uczniów na najwyższym. Młode Polki i młodzi Polacy są na takim samym poziomie umiejętności – średnie wyniki dziewcząt i chłopców w dziedzinie rozumowania w naukach przyrodniczych były takie same.

Więcej informacji, w tym mapy prezentujące wyniki, infografiki oraz broszury szczegółowo opisujące wyniki dostępne są na stronie: www.pisa.ibe.edu.pl.